Nếu nhìn vào nội dung mà hai bên đã ký kết, các cam kết của Trung Quốc vượt xa của phía Mỹ. Vậy tại sao Bắc Kinh lại đồng ý ký kết?

80 trang nội dung chính của thỏa thuận “Giai đoạn 1” được ký vào thứ tư được gói gọn với các cam kết của Trung Quốc, nhưng thật khó để tìm thấy bất kỳ cam kết nào từ phía Mỹ. Vậy tại sao Trung Quốc lại đồng ý với thỏa thuận này?

Phần lớn các cam kết của Trung Quốc là về việc “mở rộng thương mại” và chiếm hơn một phần tư nội dung thỏa thuận. Theo đó, Trung Quốc sẽ mua hàng hóa và dịch vụ từ Mỹ trị giá ít nhất 77 tỷ đô la vào năm 2020 và thêm 123 tỷ đô la vào năm 2021, so với năm 2017, năm mà xuất khẩu của Mỹ sang Trung Quốc đạt mức cao nhất. Theo số liệu của Mỹ, giá trị xuất khẩu hàng hóa và dịch vụ của Mỹ sang Trung Quốc là khoảng 190 tỷ đô la trong năm 2017 (và có thể sẽ vào khoảng 170 tỷ đô la vào năm 2019). Vì vậy, theo thỏa thuận, giá trị nhập khẩu của Trung Quốc từ Mỹ sẽ đạt khoảng 270 tỷ đô la vào năm 2020 và 310 tỷ đô la vào năm 2021. Điều đó có nghĩa là nhập khẩu hàng hóa và dịch vụ từ Mỹ của Trung Quốc tăng khoảng 40% trong năm nay và thêm 15% trong năm tới. Xuất khẩu của Trung Quốc có vẻ khó đạt được tỷ lệ phần trăm này vì mức tăng này đến từ các hàng hóa và dịch vụ cụ thể được liệt kê trong một phụ lục.

Ngoài những quy định về hàng hóa gì và số lượng bao nhiêu, Trung Quốc còn có các cam kết liên quan đến cách thức họ mua. Hơn một phần tư nội dung thỏa thuận dành riêng cho các cam kết của Trung Quốc về những thay đổi quy định nhằm tạo điều kiện tăng thương mại nông sản, bao gồm cả những sản phẩm biến đổi gen. Theo đó, Trung Quốc cam kết thay đổi các quy tắc và quy định trong các lĩnh vực như sự tương đồng của hệ thống và chứng nhận an toàn thực phẩm giữa Mỹ và Trung Quốc; hợp lý hóa việc đăng ký, phê duyệt và làm thủ tục thông quan; chuyên môn hóa các thủ tục kiểm toán cho các nhà cung cấp của Mỹ; thích ứng hệ thống tự động hóa của Mỹ nhằm truy xuất chứng chỉ xuất khẩu; giới hạn dư lượng thuốc bảo vệ thực vật tối đa cho các sản phẩm nông nghiệp; và các thủ tục để thiết lập các biện pháp vệ sinh và kiểm dịch thực vật. Ngoài ra còn có các cam kết cụ thể về sản phẩm như loại bỏ yêu cầu về độ tuổi của gia súc đối với các sản phẩm thịt bò nhập khẩu từ phía Mỹ.

Trung Quốc không có những cam kết nặng ký tương tự trong một số lĩnh vực khác mà thỏa thuận bao gồm. Về chính sách tỷ giá hối đoái, Trung Quốc không vượt quá những gì mà nước này đã thực hiện hoặc đã cam kết thực hiện trước khi có thỏa thuận. Về vấn đề tiếp cận thị trường dịch vụ tài chính, Trung Quốc cam kết sẽ tiến hành nhiều thay đổi, trong đó, một số thay đổi đã được Trung Quốc tuyên bố ý định hoặc đã có kế hoạch thực hiện từ trước, còn một số thay đổi là hoàn toàn mới, ví dụ như thực thi nghiêm ngặt các quy trình xác định nhằm đánh giá các ứng dụng thanh toán điện tử bởi nhà cung cấp Mỹ.

Các cam kết của Trung Quốc về bảo vệ quyền sở hữu trí tuệ, mặc dù phù hợp rộng rãi với các dự định và kế hoạch đã được tuyên bố trước đó và những thay đổi được thực hiện trong những năm gần đây, có thể sẽ đòi hỏi chính phủ Trung Quốc thay đổi nhiều về luật pháp, quy định và thực thi. Điều đáng nói là, theo thỏa thuận, trong vòng 30 ngày, Trung Quốc cam kết đưa ra cho phía Mỹ một kế hoạch hành động bao gồm các biện pháp mà họ sẽ thực hiện nhằm tuân thủ nghĩa vụ của nước này liên quan đến bảo vệ quyền sở hữu trí tuệ và thời điểm các biện pháp này có hiệu lực.

Trái ngược với các cam kết nặng ký của Trung Quốc, Mỹ không có các cam kết trong thỏa thuận vượt ra ngoài việc tiếp tục thực hiện những gì họ đã làm - ngoại trừ một số lượng hạn chế những lời hứa không đáng kể như “hoàn thành quy trình thông báo pháp lý đối với hàng nhập khẩu lê thơm của Trung Quốc.”

Vậy tại sao Trung Quốc tham gia thỏa thuận này? Việc làm này có lợi gì cho Trung Quốc?

Mặc dù không phải là một phần của thỏa thuận, có thể hiểu rằng chính quyền Trump đã hủy bỏ việc thực hiện mức tăng thuế 15%, dự kiến ​​có hiệu lực vào tháng 12 năm 2019, áp lên danh mục xuất khẩu của Trung Quốc trị giá 160 tỷ USD, và sẽ giảm một nửa mức thuế 15% áp lên tổng số 110 tỷ đô la hàng hóa Trung Quốc, vốn dĩ đã có hiệu lực vào tháng 9 năm 2019. Nhưng đợt tăng thuế mới nhất (12/2019) bao gồm những hàng hóa mà Mỹ phụ thuộc nhiều nhất vào Trung Quốc; Và trong tổng kim ngạch nhập khẩu của Mỹ đối với các hàng hóa nằm trong danh sách đánh thuế 160 tỷ đô la, nhập khẩu từ Trung Quốc chiếm ít nhất 75%. Vì vậy, có thể hoài nghi rằng chính quyền Trump không đủ khả năng cầm cự nếu giữ nguyên những mức thuế trên. Mặt khác, hầu hết tất cả các nghiên cứu về chủ đề này cho thấy việc tăng thuế quan có tác động tiêu cực đến nền kinh tế Mỹ, do đó, việc tăng thuế đối với Trung Quốc trong năm này là không thể, đặc biệt là trong năm bầu cử.

Trong mọi trường hợp, vẫn không rõ mức độ ảnh hưởng của việc tăng thuế đối với nền kinh tế Trung Quốc. Tác động trực tiếp chắc chắn không lớn. Giá trị gia tăng trong xuất khẩu sang Mỹ chiếm chưa đến 3% GDP của Trung Quốc. Ngay cả các biến động lớn trong 3% này cũng có thể dễ dàng được điều chỉnh bởi các chính sách tiền tệ và tài chính. Tuy nhiên, việc tăng thuế cũng có ảnh hưởng đến yếu tố kỳ vọng: cuộc chiến thuế quan đang tác động đến kỳ vọng, và mức chi tiêu đầu tư, một cách tiêu cực, và giới lãnh đạo kinh tế Trung Quốc không có vẻ đặc biệt khéo léo khi kiểm soát những kỳ vọng này. Đây có thể là một phần của câu trả lời: Tác động tiềm tàng của cuộc chiến đối với các kỳ vọng - và do đó mức chi đầu tư - có thể đã khiến thỏa thuận này trở nên hấp dẫn đối với Trung Quốc.

Mặc dù không có những cam kết tương tự trong thỏa thuận, nhưng trong năm bầu cử, thỏa thuận sẽ tự nhiên khiến chính quyền Trump trở nên “dễ thở” hơn đối với Trung Quốc trong các lĩnh vực tranh chấp khác như chính sách công nghệ và công nghiệp, vì chính quyền Trump sẽ cẩn thận không mạo hiểm, bởi sự ủng hộ của cử tri nông dân – những người đã được an lòng phần nào vì Trung Quốc đã mua nông sản Mỹ trở lại. Đây có thể là một lợi ích của thỏa thuận dành cho Trung Quốc.

Tuy nhiên, những cân nhắc này chỉ cung cấp một ít không gian cho Trung Quốc. Sau cuộc bầu cử, nếu Trump tái đắc cử, có khả năng ông sẽ đặt lại vấn đề can dự của nhà nước vào nền kinh tế và phát triển công nghệ ở Trung Quốc, và leo thang cuộc chiến công nghệ. Nếu Trump không thể tái đắc cử, vấn đề có khả năng tồi tệ hơn đối với Trung Quốc. Một tổng thống khác có thể tận dụng sức mạnh mềm của Mỹ và hợp tác với các đồng minh khiến Trung Quốc gặp khó khăn nhiều hơn. Vì vậy, dù bằng cách nào, xung đột có khả năng chỉ gia tăng sau cuộc bầu cử Tổng thống ở Mỹ. Nhiều khả năng giới lãnh đạo Trung Quốc đồng ý với thỏa thuận này chỉ trong một thời gian ngắn.

Mặc dù vậy, thỏa thuận có thể có tác động lâu dài đến mối quan hệ của hai nước. Xuất khẩu hàng hóa và dịch vụ của Mỹ sang Canada và Mexico, hai thị trường hàng đầu của nước này, lần lượt đạt khoảng 365 tỉ đô la và 300 tỷ đô la vào năm 2018. Việc mở rộng thương mại theo thỏa thuận sẽ đặt nhập khẩu hàng hóa Mỹ của Trung Quốc ở mức tương đương với Mexico vào cuối năm tới, và nếu xu hướng tiếp tục, với tốc độ tăng trưởng kinh tế dự kiến, Trung Quốc có thể sớm trở thành thị trường xuất khẩu hàng đầu của Mỹ. Đó sẽ là sự kết hợp mạnh mẽ trong thời gian phân ly và sẽ biến Mỹ thành đối tác mật thiết trong nền kinh tế Trung Quốc. Một khía cạnh khác của đồng tiền: đòn bẩy thương mại của Trung Quốc dựa trên phía Mỹ sẽ tăng lên rất nhiều.

Thỏa thuận này có thể có tác dụng trong trung hạn: Nó có thể giúp Donald Trump vượt qua cơn bão luận tội và giành chiến thắng trong cuộc bầu cử sắp tới. Vì Trump có thể được coi là lựa chọn tốt nhất trong các lựa chọn tồi nhất dành cho Trung Quốc, đây có thể là một trong những điểm hấp dẫn nhất của thỏa thuận dành cho Trung Quốc.

Nguồn: The Diplomat

Từ khóa: thỏa thuận thương mại, Mỹ, Trung, giai đoạn một, Trung Quốc, được lợi