Dưới thời Tổng thống Trump, nước Mỹ đã chứng kiến ​​4 năm hoài nghi và không xem trọng các hiệp định đa phương và hiệp định thương mại tự do. Joe Biden đã thành công trong việc vận động hứa hẹn về điều hoàn toàn ngược lại. Ông đảm bảo với người dân Mỹ rằng Mỹ sẽ gia nhập lại các Hiện định mà Trump đã từ chối và không trở thành một người theo chủ nghĩa biệt lập trên trường thế giới nếu ông được bầu vào Phòng Bầu dục.

Trong 2 năm qua, chính quyền Biden đã phần nào thực hiện được những lời hứa của chiến dịch bằng cách gia nhập lại Hiệp định Paris về Biến đổi khí hậu và Tổ chức Y tế Thế giới (WTO), đồng thời cam kết hỗ trợ Ukraine trong cuộc xung đột Ukraine-Nga. Tuy nhiên, khẩu hiệu “Nước Mỹ đã trở lại” của ông dường như không thiết lập cho các hiệp ước thương mại. Một ví dụ điển hình là Khuôn khổ Kinh tế Ấn Độ - Thái Bình Dương vì thịnh vượng (IPEF).

Vào tháng 5, Tổng thống Joe Biden đã có chuyến công du đầu tiên tới châu Á. Trong hội nghị thượng đỉnh Quad diễn ra tại Tokyo, ông đã mạnh mẽ thông qua Khuôn khổ IPEF, bao gồm Mỹ và 12 quốc gia đối tác trong khu vực Ấn Độ - Thái Bình Dương. Đây có phải là sự gia nhập trở lại của Mỹ vào hệ thống thương mại châu Á?

IPEF nhất định tiếp nhận một phần “Ấn Độ” của chiến lược Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương. IPEF không phải là hiệp định thương mại tự do, mà là một khuôn khổ đề xuất các tiêu chuẩn hợp tác về khả năng phục hồi của chuỗi cung ứng, các mối quan tâm về môi trường, luật lao động và tham nhũng.

Khuôn khổ không cung cấp khả năng tiếp cận thị trường cũng không có các yêu cầu nghiêm ngặt vốn từng được quy định trong Hiệp định Đối tác xuyên Thái Bình Dương (TPP) do Mỹ đề xướng. Với mức độ linh hoạt này trong khuôn khổ, cùng với phần lớn những quy định thu hút của bất kỳ thỏa thuận thương mại nào - khả năng tiếp cận thị trường Mỹ - còn thiếu, IPEF rõ ràng được thiết kế nhằm đáp ứng cho các đối tác đã từng do dự trong việc ký kết các thỏa thuận liên quan đến thương mại và tự do hóa thuế quan, chẳng hạn như Ấn Độ.

Trong nhiều sự kiện, Tổng thống Joe Biden đánh giá quan hệ với Ấn Độ là mối quan hệ quan trọng nhất đối với Mỹ. Ông đã khẳng định như vậy một lần nữa tại Tokyo. 

Mặc dù IPEF là sản phẩm của thời đại – nghĩa là IPEF được thiết lập nhằm phản ứng trước những hành đồng dữ dội của chủ nghĩa dân túy chống lại toàn cầu hóa và mô hình thương mại theo chủ nghĩa tân tự do, và đã phát triển kể từ khi Trung Quốc gia nhập Tổ chức Thương mại Thế giới (WTO). Khuôn khổ IPEF cũng được thiết kế để giành được sự chấp thuận và ủng hộ của các đối tác mới và các đồng minh như Ấn Độ với mục tiêu giải quyết nhiều thách thức khác nhau. Những thách thức này bao gồm sự quyết đoán của Trung Quốc ở khu vực Ấn Độ - Thái Bình Dương, hay những thách thức của toàn cầu liên quan đến biến đổi khí hậu. Thông qua nhóm Quad, Mỹ đang tận dụng khả năng của Ấn Độ để sản xuất và cung cấp hơn 1 tỷ vắc xin cho các quốc gia ở Đông Nam Á. Tương tự, sáng kiến ​​này có khả năng thúc đẩy vị thế của Ấn Độ trong khu vực để giải quyết các vấn đề về chuỗi cung ứng và môi trường.  

Tuy nhiên, Khuôn khổ IPEF không thể hiện khía cạnh quan trọng để tạo ra một chiến lược Ấn Độ - Thái Bình Dương chặt chẽ - nhằm lôi kéo các nước ở Đông Nam Á hướng về phía Mỹ thay vì Trung Quốc. Ở khu vực Đông Nam Á, Đông Á và Châu Đại Dương, một số quốc gia đã ký kết Hiệp định thương mại lớn nhất trên thế giới - như Hiệp định Đối tác Kinh tế Toàn diện Khu vực (RCEP) - bao gồm Trung Quốc; Hiệp định Tiến bộ Toàn diện và Tiến bộ xuyên Thái Bình Dương (CPTPP) mà không có sự tham gia của Mỹ.

Do đã có 2 khối thương mại lớn trong khu vực, các quốc gia có thể không hào hứng với IPEF, vốn không có khả năng tiếp cận thị trường cũng như không giải quyết vấn đề về rào cản thuế quan.

Hơn nữa, bên cạnh Sáng kiến ​​Vành đai và Con đường (BRI), Trung Quốc đầu tư hàng nghìn tỷ đô la của cho cơ sở hạ tầng; trong khi đó 50 tỷ đô la về kế hoạch hỗ trợ cơ sở hạ tầng đối với nhóm Quad không triển khai.

Qua 2 cuộc bầu cử tổng thống liên tiếp vào năm 2016 và 2020, có thể thấy rõ ràng rằng các bang miền Trung Tây của Mỹ là nhân tố quyết định mạnh mẽ đến việc ai sẽ được đắc cử. Dựa trên chương trình nghị sự của Biden về thúc đẩy “chính sách đối ngoại cho tầng lớp trung lưu” và khuôn khổ IPEF, có vẻ như chính quyền của ông đã nhận thức rõ ràng về những rủi ro liên quan đến việc tiếp tục chính sách thương mại của thời Obama, Bush hoặc Clinton.

Như những gì diễn ra ​​trong 2 tháng qua với các chiến dịch bầu cử giữa kỳ của các ứng cử viên ở các bang Rust Belt gồm Pennsylvania, Ohio, Tây Virginia và Wisconsin, vấn đề về Trung Quốc là sự quan tâm mạnh mẽ của cả đảng Dân chủ và đảng Cộng hòa. Họ đã cố gắng cạnh tranh nhau trong việc thực hiện chỉ trích đối với Trung Quốc.

Tuy nhiên, các cuộc thảo luận diễn ra trong bối cảnh “Trung Quốc đang tước đoạt bữa trưa của Mỹ” thay vì bất kỳ hình thức thách thức an ninh nào đến từ châu Á.

Những áp lực trong nước như vậy đã buộc tổng thống Joe Biden phải sửa đổi những thách thức trong chính sách thương mại của những người tiền nhiệm về việc tăng cường các liên minh ở châu Á thông qua việc gia nhập lại các thỏa thuận thương mại như CPTPP. Vì vậy, chính diễn biến này đã tạo ra các khuôn khổ như IPEF, điều này có thể tạo được sự hỗ trợ từ các đối tác do dự trong khu vực nhưng không mang lại nhiều giá trị cho các đồng minh cũ.

Với IPEF, rõ ràng thương mại tự do thời Obama/Bush/Clinton đang trở thành dĩ vãng và các hình thức hợp tác thương mại mà các nhà lãnh đạo theo chủ nghĩa dân túy đề xuất trong tương lai sẽ ưu tiên người lao động của quốc gia họ lên hàng đầu.

Nguồn: The Hill

Từ khóa: Khuôn khổ IPEF, thương mại tự do, Mỹ - Trung Quốc