Vào ngày 03/5/2021, Canada và Nhật Bản đã ký kết tuyên bố tầm nhìn chung cho một khu vực Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương tự do và rộng mở. Gần đây, Bộ trưởng Ngoại giao Mélanie Joly và Bộ trưởng Quốc phòng Anita Anand nhận được thư ủynhiệm để xây dựng Chiến lược Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương (IPS) của Canada.

Bất chấp những bước tiến của IPS Canada, câu hỏi “Canada ở đâu trong Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương” luôn được đề cập trong các cuộc thảo luận kín giữa các bên liên quan khu vực Ấn Độ - Thái Bình Dương. Vậy IPS của Canada bao gồm những gì? Làm thế nào để phân biệt IPS Canada với IPS Mỹ?

Thủ tướng Justin Trudeau ưu tiên tiếp cận theo hướng chính sách đối ngoại tiến bộ. Phó thủ tướng Chrystia Freeland nói rằng Canada nên tiếp cận theo hướng “chính sách đối ngoại nữ quyền” với trọng tâm là nỗ lực xóa đói giảm nghèo và hỗ trợ phát triển toàn diện.

Vậy chính sách đối ngoại của Canada đối với Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương nên dựa trên cơ sở nào và liệu có chỗ cho chương trình nghị sự chính sách đối nội tiến bộ của chính phủ Thủ tướng Trudeau?

Trong các hợp tác về thương mại, xây dựng tiêu chuẩn và an ninh hàng hải, một số chủ trương chính sách tiến bộ là rào cản đối với việc đảm bảo lợi ích của Canada trong khu vực. Chính phủ Thủ tướng Trudeau nhấn mạnh rằng các chính sách tiến bộ là nguyên nhân phía sau sự thất bại của hiệp định thương mại tự do song phương với Trung Quốc. Chính sách này suýt nữa đã làm Hiệp định Đối tác Toàn diện và Tiến bộ xuyên Thái Bình Dương (CPTPP) thất bại và làm căng thẳng mối quan hệ giữa Canada và Ấn Độ.

Vận động chính sách đối ngoại tiến bộ đã khiến các đối tác an ninh - thương mại trong khu vực đặt câu hỏi, liệu Thủ tướng Trudeau có muốn đề cập tới các vấn đề thương mại và an ninh hay văn hóa không.

Trong các lĩnh vực như phát triển bao trùm, quản trị tốt và biến đổi khí hậu, có nhiều cách để đưa các giá trị nội địa của Canada vào IPS.

Các ưu tiên trong IPS của Canada tương tự với EU, Nhật Bản, Úc và Mỹ. Họ luôn xem Trung Quốc như một thách thức đối với quy định hiện tại, do đó cần ưu tiên luật pháp quốc tế, sự minh bạch và các thể chế quốc tế nhằm thúc đẩy quản trị tốt thông qua hệ thống dựa trên minh bạch các quy tắc.

Các quy định không nên cứng nhắc. Quy định có thể thay đổi tùy theo sự xuất hiện của các thách thức trong quá trình quản trị. Trước đây Trung Quốc đã từng tham gia vào quá trình xây dựng quy định này. Quy định hiện tại đã đề cập thêm một số mục tiêu có liên quan nhằm tiếp cận các vấn đề về biến đổi khí hậu, quy tắc thương mại và thuế chia sẻ. Trong tương lai, quy định sẽ cần được hoàn thiện hơn nữa để giải quyết các vấn đề như trí tuệ nhân tạo, quản trị mạng, kinh tế số…

Canada đạt được lợi ích quốc gia trong việc đảm bảo các quy tắc được ban hành nhằm làm chủ các công nghệ mới này và các vấn đề mới nổi phản ánh các giá trị của quốc gia tại quê nhà.

Bất kỳ IPS nào của Canada cũng cần phải liên kết thực tế khát vọng tiến bộ trong nước của Canada với thực tế của sự không đồng nhất và cam kết phức tạp của Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương đối với vai trò trung tâm của ASEAN.

Với những hạn chế này, một IPS Canada có thể sẽ được xây dựng dựa trên các trụ cột sau: phát triển đồng đều, thương mại và khả năng phục hồi kinh tế, biến đổi khí hậu, an ninh hàng hải, năng lượng và an ninh khoáng sản quan trọng, và ngoại giao trung dung.

Thông qua các quan hệ đối tác đơn phương và đa phương, trụ cột phát triển toàn diện của IPS Canada sẽ tập trung vào các dự án phát triển thông qua phương pháp giao tiếpvới mục tiêu cố gắng giải quyết tình trạng bất bình đẳng, đặc biệt là giữa các nhóm thiểu số và đại diện trong khu vực.

Nhật Bản, Hàn Quốc và Australia có những cách tiếp cận tương tự đối với các kế hoạch phát triển của họ và sẽ là cấp số nhân nếu được phối hợp đúng cách trong nỗ lực này.

Khả năng phục hồi kinh tế và thương mại vẫn là trọng tâm đối với sự thịnh vượng kinh tế của Canada. Là một thành viên của CPTPP, Canada có lợi ích nhất định khi thấy hiệp định này được mở rộng. Việc tập trung vào bảo vệ sở hữu trí tuệ, hạn chế vai trò của các doanh nghiệp nhà nước và tăng cường luật lao động và môi trường khiến CPTPP trở thành một hiệp định tiêu chuẩn cao. Thỏa thuận này bảo vệ nghiên cứu và phát triển và đảm bảo rằng các lực lượng thị trường dựa trên quy tắc vẫn là trọng tài của cạnh tranh kinh tế.

Làm việc với các thành viên CPTPP, Canada sẽ cần vận động để mở rộng với các nền kinh tế như Anh, Hàn Quốc và Đài Loan. Việc mở rộng số lượng thành viên CPTPP cũng nhằm bảo vệ Canada và các thành viên khác khỏi cưỡng bức kinh tếbằng cách đa dạng hóa các mối liên kết thương mại của họ với các đối tác thương mại có cùng chí hướng. Nó cũng giúp Canada trở thành một nhà hoạch định luật lệ hơn là một nước tuân thủ luật lệ.

IPS của Canada nên bao gồm đầu tư vào cơ sở hạ tầng có khả năng phục hồi và kết nối trong nước và trong khu vực để giải quyết các vấn đề chuỗi cung ứng và các thách thức an ninh phi truyền thống như dịch bệnh xuyên quốc gia, thời tiết khắc nghiệt liên quan đến biến đổi khí hậu và xung đột địa chính trị.

Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương là nơi tọa lạc của ba quốc gia và khu vực đông dân nhất trên thế giới: Ấn Độ, Trung Quốc và Đông Nam Á. Biến đổi khí hậu sẽ tác động tiêu cực đến an ninh lương thực và nước của mỗi khu vực. Nó sẽ thúc đẩy bất ổn xã hội, kinh tế và chính trị sẽ không tồn tại trong khu vực. Người tị nạn, tình trạng thiếu lương thực và nước cũng như sự gián đoạn trong chuỗi cung ứng và thương mại sẽ gây mất ổn định cho khu vực năng động nhất về kinh tế của thế giới, khiến vấn đề lạm phát ngày nay trông không đáng kể.

Trụ cột về biến đổi khí hậu sẽ bao gồm đầu tư vào giảm nhẹ biến đổi khí hậu, thúc đẩy hệ thống quản trị và kinh doanh thân thiện với môi trường, cũng như chuyển giao công nghệ. Quy mô của vấn đề sẽ đòi hỏi sự phối hợp của khu vực và toàn cầu.

Các tuyến đường biển liên lạc đòi hỏi sự ổn định để tiếp tục vận chuyển năng lượng và hàng hóa cho khu vực. Bằng cách làm việc song phương và với và trong các nhóm như Nhóm Quad hoặc Vành đai Thái Bình Dương, một trụ cột an ninh hàng hải của IPS Canada sẽ tiếp tục nâng cao nhận thức về lĩnh vực hàng hải và Công ước Liên hợp quốc về Luật Biển thông qua các hoạt động hải quân, tập thể. ngoại giao và các cuộc đối thoại 1,5-track.

IPS của Canada sẽ bao gồm một thành phần an ninh năng lượng và khoáng sản quan trọng. Với lượng khí đốt tự nhiên, dầu mỏ và các khoáng sản quan trọng dồi dào, Canada sẽ cam kết chống biến đổi khí hậu với phát triển công nghệ tại quê hương để cung cấp năng lượng đáng tin cậy, thân thiện với môi trường và các nguồn khoáng sản quan trọng cho Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương.

Mặc dù có quan hệ mật thiết với Mỹ, nhưng Canada không muốn trở thành người ngoài cuộc hoặc là nạn nhân tình cờ của cuộc cạnh tranh chiến lược ngày càng gay gắt giữa Mỹ và Trung Quốc. Nó cũng không muốn chiến lược của mình bị coi là phụ thuộc vào một IPS của Mỹ đã được chứng khoán hóa. Do đó, Canada sẽ đầu tư vào các nhóm quyền lực trung bình đang giải quyết vấn đề có thể bao gồm Mỹ, chẳng hạn như Tuyên bố chống giam giữ tùy tiện trong quan hệ giữa nhà nước với nhà nước năm 2020.

Sáu trụ cột IPS của Canada này có thể sẽ là những đường nét cho vai trò bền vững, bao trùm và có ý nghĩa ở Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương. Chúng cho phép Canada tham gia vào các quan hệ đối tác nhỏ hiện có như Quad hoặc AUKUS để gia tăng giá trị trên cơ sở từng trường hợp cụ thể. Đồng thời, Canada có thể tiếp tục tham gia đa phương với các thể chế quốc tế như Diễn đàn khu vực ASEAN, CPTPP và LHQ. Về mặt quan trọng, những trụ cột này cho phép Canada bổ sung cho các nỗ lực của các đồng minh và bạn bè trong khu vực nhằm đóng góp vào một Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương tự do và cởi mở.

Nguồn: ASPI

Từ khoá: Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương, bền vững, kinh tế số