Năm 2021 là một năm chuyển giao chính sách thương mại của Mỹ. Bà Katherine Tai được đề cử vị trí Đại diện thương mại Mỹ thay thế ông Robert Lighthizer của chính quyền Trump. Bà Katherine Tai, một luật sư thương mại cao cấp có tiền sử làm việc liên quan đến các vấn đề của Trung Quốc. Với sự bổ nhiệm và lãnh đạo của bà Tai, cho thấy chính quyền Joe Biden đang nghiêng về cách tiếp cận đa phương, trong khi Mỹ đã duy trì nhiều chính sách “cứng rắn với Trung Quốc” từ thời chính quyền Trump như là Hiệp định thương mại giai đoạn 1 và mức thuế hàng trăm tỷ USD đối với hàng nhập khẩu.

Giống như Trump, Biden đã phải cố gắng tìm giải pháp tiếp cận hiệu quả để đối phó với Trung Quốc. Nhiều vụ kiện của WTO đã thúc đẩy Trung Quốc cải cách chế độ thương mại của chính mình, nhưng không có hành động nào thông qua WTO thuyết phục được Bắc Kinh thay đổi các  đặc điểm cơ bản – như là buộc phải chuyển giao công nghệ và trợ cấp cho các doanh nghiệp nhà nước. Các trận chiến thương mại không làm giảm bớt lo ngại của Mỹ về sự tiến bộ về kỹ thuật và quân sự của Trung Quốc.

Bước ngoặt mới của Biden đối với vấn đề Trung Quốc là ưu tiên hàng đầu cho cam kết ở khu vực Ấn Độ - Thái Bình Dương. Sau khi nhậm chức, bà Tai đã gặp một số Bộ trưởng thương mại ở Ấn Độ - Thái Bình Dương, các quan chức chính phủ và các bên liên quan trong ngành để tăng cường các mối quan hệ kinh tế và thương mại của Mỹ trong khu vực, cũng như đánh giá ảnh hưởng trong khuôn khổ kinh tế ở Ấn Độ - Thái Bình Dương được công bố gần đây. Tuy nhiên, cam kết trong khu vực phải đối mặt với một số thách thức, từ cả chính phủ trong nước và các vấn đề ngoài nước.

Trong suốt năm 2021, Biden đối mặt với nhiều chông gai thách thức như từ phía Quốc hội trong việc ban hành chương trình nghị sự trong nước của mình và thách thức khi ra lệnh lực lượng quân sự rút khỏi Afghanistan. Do đó, lãnh đạo chính sách thương mại châu Á, theo truyền thống trước đây thuộc Văn phòng Đại diện Thương mại Mỹ (USTR), đã được phân chia cho Bộ Ngoại giao và Bộ Thương mại. Hậu quả việc này là thay vì thúc đẩy một khuôn khổ duy nhất, Ngoại trưởng Antony Blinken, Bộ trưởng Thương mại Gina Raimondo, và Đại diện Thương mại Katherine Tai, mỗi người ủng hộ các góc độ khác nhau và có phần cạnh tranh trong cam kết ở Ấn Độ - Thái Bình Dương.

Sự cạnh tranh giữa các chương trình nghị sự của Blinken, Raimondo và Tai có thể dẫn đến nhiều cuộc tranh luận mà ít hành động, đòi hỏi sự can thiệp của Tổng thống. Khi bà Tai và bà Raimondo ​​sẽ đồng dẫn dắt sự phát triển của khuôn khổ kinh tế  ở  Ấn Độ - Thái Bình Dương sự khác biệt về các tiêu điểm thích hợp của thương mại kỹ thuật số có thể là vấn đề đầu tiên cần được thống nhất.

Mỹ tiếp tục thống trị nền tài chính thế giới, nhưng Trung Quốc sẽ sớm đạt được nền kinh tế lớn nhất thế giới. Hoạt động thương mại của Trung Quốc bỏ xa Mỹ trong khu vực Ấn Độ - Thái Bình Dương – nơi tất cả các thành viên của Hiệp định Đối tác Toàn diện và Tiến bộ xuyên Thái Bình Dương (CPTPP) và một số nước không phải thành viên (bao gồm Indonesia, Hàn Quốc, Philippines và Thái Lan) giao dịch nhiều hơn với Trung Quốc vào năm 2020. Điều này nhấn mạnh những thách thức mà chính sách ngoại giao kinh tế của Mỹ phải đối mặt ở châu Á.

Sự thành công của Mỹ trong việc thiết lập cam kết ở Ấn Độ - Thái Bình Dương dựa vào việc thiết lập  khuôn khổ kinh tế của Ấn Độ - Thái Bình Dương. Tuy nhiên, để các nước tham gia có động lực để tiếp cận thị trường Mỹ tốt hơn, khuôn khổ kinh tế Ấn Độ - Thái Bình Dương có thể sẽ không đủ khả năng thay thế cho CPTPP. Các nước khu vực Ấn Độ - Thái Bình Dương có khả năng sẽ không ưu tiên khuôn khổ kinh tế Ấn Độ - Thái Bình Dương nếu không có tính ràng buộc và thiếu tự do hóa thương mại và đầu tư. Hơn nữa cam kết trong CPTPP - đã có hiệu lực thi hành và mang lại lợi ích rõ ràng cho các thành viên. Điều này đặc biệt đúng mục tiêu của Trung Quốc, khi muốn gia nhập CPTPP và những lợi ích mà các nước thành viên CPTPP sẽ được hưởng từ việc giảm các rào cản đối với thị trường rộng lớn của Trung Quốc.

Sau Hiệp định Đối tác Kinh tế Toàn diện Khu vực (RCEP), (có hiệu lực từ ngày 01 tháng 01 năm 2022), Trung Quốc đã nộp đơn xin gia nhập CPTPP vào tháng 9 năm 2021, tự định vị mình là quốc gia ủng hộ tự do hóa thương mại ở Ấn Độ - Thái Bình Dương. Trong khi đó Mỹ đã nhiều lần bác bỏ ý tưởng gia nhập CPTPP, ủng hộ khuôn khổ kinh tế Ấn Độ - Thái Bình Dương như một giải pháp thay thế. Mặc dù nhiều nước CPTPP nghi ngờ việc Trung Quốc xin gia nhập CPTPP là vì lợi ích cả kinh tế và an ninh, nhưng Mỹ có rất ít điều khoản để đối trọng với sự gia tăng vị thế của Trung Quốc trong CPTPP và các hiệp định thương mại khác.

Hiện tại, đối trọng mạnh nhất của Mỹ là Trung Quốc, và triển vọng tốt nhất cho khuôn khổ kinh tế Ấn Độ - Thái Bình Dương, nằm trong lĩnh vực an ninh.

Năm 2021, chính quyền Biden nhất quyết đưa các vấn đề xã hội vào các hiệp định thương mại. Bà Tai cam kết thực hiện chính sách thương mại “lấy người lao động làm trung tâm”, một chính sách thúc đẩy tầng lớp trung lưu Mỹ và nâng cao tiêu chuẩn lao động ở nước ngoài. Theo đó, các quan chức chính quyền Biden cho biết các vấn đề biến đổi khí hậu, quyền của người lao động và nền kinh tế kỹ thuật số là những trọng tâm trong khuôn khổ kinh tế Ấn Độ-Thái Bình Dương.

Các đặc điểm của chương trình nghị sự về kinh tế kỹ thuật số phải thu hút đối với châu Á, nhưng liệu khuôn khổ kinh tế Ấn Độ - Thái Bình Dương có thể phát triển mạnh mẽ như một diễn đàn để giải quyết vấn đề biến đổi khí hậu và tiêu chuẩn lao động hay không vẫn còn là vấn đề đáng cân nhắc. Nếu không có những nhượng bộ thương mại đáng kể của Mỹ, các nước Ấn Độ - Thái Bình Dương có rất ít động lực để đưa ra các cam kết cứng rắn về khí hậu và lao động trong diễn đàn mới. Nhưng nhiều quốc gia vẫn có thể bị thu hút bởi các hàm ý về đảm bảo an toàn của nó.

Nỗ lực giải quyết các vấn đề xã hội thông qua chính sách thương mại không phải là chủ đề mới, cũng không phải giới hạn do Mỹ đề xuất. Nhưng việc nhấn mạnh vào những chủ đề như vậy trong các hiệp định thương mại vẫn còn mơ hồ cần phải thảo luận, bởi vì các nhà lãnh đạo chỉ mới bắt đầu tin rằng các hiệp định thương mại chỉ đáng theo đuổi nếu chúng tạo ra tác động lớn đến các vấn đề về xã hội khó tiếp cận.

Có lẽ sau cuộc bầu cử quốc hội tháng 11 năm 2022, Biden sẽ tiến hành những thay đổi về chương trình nghị sự hiện vẫn chưa chú trọng. Hoặc, tập trung hướng Sáng kiến về ​​Ấn Độ - Thái Bình Dương vào lĩnh vực an ninh để tập trung nguồn lực đối phó Trung Quốc.

Nguồn: East Asia Forum

Từ khóa: an ninh, châu Á, Mỹ