Cuối tháng 4 vừa qua, các quan chức ASEAN bất ngờ đến Melbourne để thảo luận về Hiệp định Thương mại Tự do ASEAN- Úc- New Zealand- hiệp định được khởi xướng từ nhiều thập kỷ trước.

AANZFTA là hiệp định thương mại liên khu vực đầu tiên của ASEAN, là hiệp định thương mại tự do đa biên đầu tiên của Úc, là hiệp định mà Úc và New Zealand lần đầu tiên cùng tham gia đàm phán và cũng là hiệp định mà lần đầu tiên ASEAN đàm phán toàn diện đồng thời trên tất cả lĩnh vực.

Các bộ trưởng kinh tế của mỗi bên đều tuyên bố hiệp định này mở ra “nhiều cơ hội mới” cho doanh nghiệp, tạo ra một khu vực thương mại tự do gồm hơn 600 triệu người với tổng sản phẩm quốc nội (GDP) lên đến 2.3 nghìn tỷ USD.

AANZFTA được mô tả là một bước ngoặc và là thỏa thuận thương mại tham vọng nhất của Úc từ trước đến nay. Hiệp định này nhằm mục đích cung cấp sự minh bạch và đảm bảo hơn cho các công ty đang kinh doanh trong khu vực. Hiệp định còn bao gồm một chương về Hợp tác Kinh tế nhằm cung cấp một khuôn khổ hợp tác trong các vấn đề liên quan đến thương mại và đầu tư.

Một phần quan trọng của AANZFTA là cơ chế đối thoại liên tục, tức là sẽ có các cuộc tham vấn thường niên và đánh giá lại hiệp định. Cách làm này là phù hợp với cách tiếp cận của ASEAN. Cơ chế đối thoại này được thiết kế nhằm giúp hiệp định AANZFTA luôn bám sát với thực tiễn thương mại đang diễn ra.

Vậy AANZFTA đã thực hiện được những gì cho đến nay? Thật đáng ngạc nhiên là nhiều kỳ vọng trong Hiệp định này đã được hiện thực hóa.

Xuyên biên giới

Nhà kinh tế trưởng Fukunari Kimura- Viện Nghiên cứu Kinh tế ASEAN và Đông Á (ERIA) gần đây trình bày một báo cáo đáng khích lệ về những kết quả đã đạt được.

Tỷ lệ tận dụng hiệp định này bởi các doanh nghiệp là khá cao và gia tăng theo thời gian, tuy nhiên, các hiệp định thương mại song phương khác bao gồm hiệp định Singapore- Úc, Thái Lan- Úc và Malaysia- Úc đã làm ảnh hưởng đến tỷ lệ tận dụng AANZFTA. Vì các doanh nghiệp có xu hướng thích sử dụng các hiệp định thương mại song phương hơn khi xuất khẩu vào các nước đã có hiệp định song phương. Tuy nhiên, khi các chuỗi cung ứng của doanh nghiệp nằm ở nhiều nước trong khu vực, AANZFTA trở thành một lựa chọn tốt nhất.

Một cuộc khảo sát của Phòng Thương mại và Công nghiệp Úc về việc sử dụng các hiệp định thương mại đã xếp AANZFTA đứng vị trí thứ 3 trong số những hiệp định được tận dụng nhiều nhất - trong tổng số 14 hiệp định được khảo sát. Tương tự, một cuộc khảo sát của Phòng Thương mại Úc ở ASEAN cho biết, khoảng 3/4 số người được hỏi xem ASEAN là khu vực ưu tiên đối với doanh nghiệp của họ.

Trong số những người ủng hộ ASEAN, có đến 80% chọn ASEAN là vì tầng lớp trung lưu mới nổi, cơ sở hạ tầng cải thiện và lực lượng lao động có kỹ năng tốt hơn. Ông Greg Earl, cựu nhà báo tờ Financial Review- Úc và nhà quan sát lâu năm về khu vực, mô tả AANZFTA như một thành công bất ngờ đối với các doanh nghiệp Úc.

Phía sau biên giới

Đặc biệt, AANZFTA được đề cao nhờ vào chương trình nghị sự hợp tác kinh tế của nó, vì là một sự đổi mới vào thời điểm đó. Thay vì thỏa thuận theo kiểu phương Tây- thường tập trung vào việc giảm thuế quan một lần trong các lĩnh vực cụ thể- AANZFTA kết hợp một quá trình khuyến khích hợp tác kinh tế lớn hơn thông qua một loạt các chương trình nghị sự đi kèm, các dự án hợp tác kinh tế và các hoạt động vượt ngoài kinh doanh.

Úc và New Zealand đã chi trả khoảng 30 triệu đô la Úc cho các chương trình hỗ trợ kỹ thuật và phát triển năng lực nhằm giúp đỡ các nước khu vực thực thi hiệp định AANZFTA.

Nhà nghiên cứu Peter Drysdale thuộc Đại học Quốc gia Úc đã nhấn mạnh tầm quan trọng của cách tiếp cận này vì “phần lớn vấn đề doanh nghiệp phải đối mặt không nằm ở biên giới, đây là những vấn đề nằm sau biên giới”. Những vấn đề này không thể được đàm phán trong một lần.

Hiệp định AANZFTA đã được bổ sung “Nghị định thư thứ nhất” để đơn giản hóa các thủ tục thông quan hàng hóa, đánh giá thường xuyên các biện pháp phi thuế quan, và đưa vào một đợt Đánh giá chung. Hiệp định là một điểm tựa để Úc và New Zealand tiến hành các hợp tác kinh tế với ASEAN.

Tiến thoái lưỡng nan

AANZFTA có thể được xem là một mô hình thành công để các cuộc đàm phán Hiệp định Đối tác Kinh tế Toàn diện Khu vực (RCEP) tham khảo, đặc biệt trong việc thúc đẩy hợp tác kinh tế. AANZFTA cho thấy tầm quan trọng của việc ký kết và thực thi một thỏa thuận, vì điều này sẽ cho phép các nỗ lực liên tục tiếp theo để thúc đẩy hội nhập. AANZFTA đã đi vào hiệu lực và đem lại kết quả từ trước khi các cuộc đàm phán RCEP bắt đầu.

Những người ủng hộ RCEP đang muốn khẩn trương đạt được thỏa thuận này trong năm nay. Ông Drysdale cho rằng việc thúc đẩy RCEP là cách tốt nhất để ASEAN và các đối tác của mình đáp trả lại những động thái xa rời thương mại tự do ở những nơi khác trên thế giới.

Khi mới thành lập, AANZFTA được mong đợi sẽ là chất xúc tác chính để tăng cường và đẩy nhanh tiến trình hội nhập khu vực. Trưởng ban thư ký APEC, bà APEC Rebecca Fatima Sta Maria đề nghị các nước thành viên AANZFTA có thể là một “liên minh ý nguyện” (coalition of the willing) trong các cuộc đàm phán RCEP.

Tại thời điểm khi mà nhiều mối đe dọa đang bủa vây hệ thống thương mại toàn cầu, AANZFTA là bài học đáng để chúng ta nằm lòng.

Nguồn: bluenotes

Từ khóa: AANZFTA, thành công, RCEP, thương mại