Hơn 2 năm kể từ ngày Hiệp định thương mại tự do Việt Nam-EU (EVFTA) có hiệu lực, FTA này đã tác động khá tích cực tới XK thuỷ sản vào EU. Tuy nhiên, bà Lê Hằng, Giám đốc Truyền thông Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu thủy sản Việt Nam (Vasep) cho rằng, đảm bảo quy tắc xuất xứ vẫn là thách thức lớn của DN thuỷ sản trong tận dụng EVFTA.

Xin bà cho biết, ngành thuỷ sản đã tận dụng cơ hội từ EVFTA như thế nào trong 2 năm qua?

EU từng là thị trường số 1 của thuỷ sản Việt Nam nhưng sau đó bị rơi vào vị trí thứ 4, sau cả Nhật Bản, Trung Quốc, Hoa Kỳ. Lý do là, XK cá tra, tôm cũng như các hải sản khác sang thị trường EU liên tục sụt giảm.

Tuy nhiên, EVFTA có hiệu lực vào tháng 8/2020 đã mang lại kỳ vọng lớn cho XK thuỷ sản vào thị trường này. Các nhóm hàng thuỷ sản chính đều được hưởng lợi khi EVFTA có hiệu lực. Cụ thể, năm 2021, sau khi EU mở cửa lại thị trường, XK thuỷ sang sang EU tăng mạnh, đạt trên 1 tỷ USD, tăng 12% so với năm 2020. Năm 2022, trong bối cảnh lạm phát nhưng các thuế quan ưu đãi của EVFTA đã bộc lộ rõ nét. XK thuỷ sản sang EU vẫn giữ được tăng trưởng 28% trong tháng 7/2022 và luỹ kế 7 tháng đạt 829 triệu USD, tăng 39% so với cùng kỳ năm 2021. Những kết quả trên cho thấy, DN đã tận dụng được cơ hội từ thị trường cũng như các cơ hội thuế quan để đẩy mạnh XK sang thị trường EU.

Bên cạnh các yếu tố thuận lợi, bà có thể chia sẻ rõ hơn, đâu là thách thức nổi cộm của DN ngành thuỷ sản khi thúc đẩy XK vào thị trường EU?

Thách thức lớn đối với thuỷ sản khi XK sang EU chính là đảm bảo quy tắc xuất xứ trong EVFTA. Mặc dù Vasep và Bộ Công Thương đã có nhiều chương trình phối hợp để đào tạo cho DN đảm bảo về chứng nhận xuất xứ, song cũng không tránh khỏi DN không tìm hiểu kỹ. Từng thị trường có những kiểm soát riêng, dẫn tới những hiểu lầm về cấp Giấy chứng nhận xuất xứ hàng hoá (C/O), khó khăn trong đáp ứng quy tắc xuất xứ.

Bên cạnh đó, thách thức nữa chính là việc Việt Nam vẫn đang bị Uỷ ban châu Âu (EC) cảnh báo “thẻ vàng” chống khai thác hải sản bất hợp pháp, không báo cáo và không theo quy định (IUU). Đây là yếu tố làm hạn chế rất nhiều khi XK thuỷ sản sang EU. Ngoài ra, lạm phát của EU tăng cao; tỷ giá đồng euro so với đồng USD thấp nhất trong 20 năm qua khiến người tiêu dùng thắt chặt chi tiêu. Cũng phải nói thêm rằng, thuỷ sản Việt Nam còn phải chịu áp lực cạnh tranh với các đối thủ khác tại thị trường EU, điển hình như cạnh tranh về mặt hàng tôm của Ấn Độ, Ecuador… do yếu tố nguồn cung, chi phí vận tải.

Về dài hạn, yêu cầu chứng nhận ngày càng cao hơn của thị trường EU hay yêu cầu về môi trường, lao động cũng là vấn đề nghiêm trọng đối với thuỷ sản Việt Nam khi khai thác thị trường EU.

Để ngày càng tận dụng tốt hơn EVFTA, “chắc chân” trên thị trường EU, ngành thuỷ sản có kiến nghị, đề xuất gì với cơ quan quản lý nhà nước, thưa bà?

Để tận dụng cơ hội từ thị trường EU, trước hết Việt Nam phải gỡ được cảnh báo “thẻ vàng” IUU, lấy lại “thẻ xanh”. Trong trường hợp Việt Nam bị chuyển cảnh báo từ “thẻ vàng” sang “thẻ đỏ”, nguy cơ mất thị trường EU rất cao. Đặc biệt, EU là thị trường định hướng sẽ chi phối các thị trường khác trong việc kiểm soát chặt về nguồn gốc xuất xứ.

Hiện nay, thuỷ sản Việt chịu sự cạnh tranh gay gắt với các thị trường XK khác tại EU bởi quy mô sản xuất của Việt Nam nhỏ lẻ, năng suất thấp, chưa có khu vực sản xuất tập trung dẫn tới chất lượng, số lượng đều có những hạn chế. Vì vậy, Nhà nước cần có sự hỗ trợ đầu tư về khoa học công nghệ cho con giống, thức ăn chăn nuôi; tăng cường các giải pháp để tận dụng, chế biến phụ phẩm trong ngành thuỷ sản, bởi phụ phẩm chiếm khoảng 40-50% sản lượng thuỷ sản…

Về EVFTA, ngành thuỷ sản mong có thêm sự hỗ trợ từ Cục Xuất nhập khẩu (Bộ Công Thương) để tận dụng tối đa ưu đãi thuế quan cũng như áp dụng tốt nhất các quy tắc xuất xứ, giảm bớt vướng mắc khi XK thuỷ sản sang thị trường EU.

Xin cảm ơn bà!

Nguồn: Hải quan Online

Từ khóa: EVFTA, xuất khẩu thủy sản