Nhờ quá trình chuyển đổi kỹ thuật số và cuộc Cách mạng Công nghiệp 4.0, đến năm 2028, 6 nền kinh tế đứng đầu ASEAN sẽ có thể tạo ra lượng sản phẩm như hiện tại nhưng sử dụng ít hơn 28 triệu lao động.

Biến đổi kỹ thuật số sẽ gây ảnh hưởng lên lực lượng lao động nhưng tác động của nó chưa bao giờ được xác định rõ ràng. Công ty cung cấp mạng Cisco đã quyết định đi vào tìm hiểu vấn đề này bằng cách phối hợp nghiên cứu với công ty Oxford Economics.

Bài báo cáo Công nghệ và Tương lai việc làm tại ASEAN dự báo cách mà trí tuệ nhân tạo (AI) trong phần mềm, phần cứng và robot sẽ thay đổi cục diện cơ cấu việc làm của sáu nền kinh tế lớn nhất ASEAN (ASEAN 6) đến năm 2028.

Ngành nông nghiệp sẽ bị ảnh hưởng nặng nề nhất, dự kiến sẽ có 6,6 triệu lao động không có việc làm tính đến năm 2028. Nhu cầu về người lao động lành nghề và lao động phổ thông sẽ giảm vì những công việc này có thể được thay thế bằng cách áp dụng công nghệ trong nông nghiệp.

Tuy nhiên, năng suất tăng lên từ việc áp dụng công nghệ cũng sẽ làm giảm giá thành và thúc đẩy tăng trưởng, từ đó sẽ tạo ra nhu cầu mới cho người lao động trong các lĩnh vực khác như bán buôn và bán lẻ, sản xuất, xây dựng và vận tải. Tăng trưởng tiêu dùng dự kiến sẽ làm tăng nhu cầu việc làm trong ngành bán sỉ và bán lẻ. Tuy nhiên, nhu cầu việc làm này sẽ tập trung theo hướng các kênh công nghệ, trong khi các kênh bán hàng truyền thống, thanh toán tại quầy và nhân viên quản lý kho sẽ không còn cần thiết.

Khi thị trường lao động phát triển, yêu cầu về kỹ năng cũng sẽ thay đổi. Nghiên cứu chỉ ra rằng 41% trong số 6,6 triệu lao động không có việc làm “thiếu hoàn toàn” các kỹ năng công nghệ thông tin cần thiết cho các công việc mới. Gần 30% thiếu các “kỹ năng tương tác” mà các vị trí tuyển dụng trong tương lai yêu cầu, chẳng hạn như đàm phán, thuyết phục và kỹ năng dịch vụ khách hàng. Khoảng hơn 25% thiếu các “kỹ năng cơ bản”, như kỹ năng học tập tích cực, đọc và viết.

Cần phải thay đổi chính sách

Để khắc phục tình trạng này, các nước ASEAN 6 sẽ phải có những thay đổi chính sách to lớn trong hệ thống giáo dục. Các cơ quan chính phủ, doanh nghiệp, tổ chức giáo dục, công ty công nghệ và những tổ chức công đoàn cần phải phối hợp cùng nhau để trang bị cho công nhân các công cụ và bộ kỹ năng cần thiết cho quá trình chuyển đổi.

Kiran Karunakaran, một chuyên gia tại công ty tư vấn Delta Partners đã viết rằng việc áp dụng AI vừa làm tăng độ tin cậy nhưng cũng có rủi ro. Các công cụ AI cấp thấp được áp dụng nhanh chóng vì chúng có thể làm tăng doanh thu và độ trung thành của khách hàng. Và ngay cả khi những công cụ AI này hoạt động không chính xác, chúng vẫn không dẫn đến rủi ro thương mại ngắn hạn.

Khi AI ngày càng phát triển tinh vi, ứng dụng của nó sẽ được áp dụng vào nhiều vấn đề hơn. Điều này sẽ ảnh hưởng đến các ngành công nghiệp mà nhu cầu về lao động có thể dễ dàng thay thế bằng công nghệ máy học (machine-learning) để giảm chi phí và tăng năng xuất. Ở những quốc gia nơi mà công nghệ nhanh chóng được áp dụng, việc làm tại những trung tâm dịch vụ tổng đài điện thoại hoặc dịch vụ gia công thuê ngoài (BPO) có thể gặp rủi ro. Ông Karunakaran nói: “Philippines có lẽ là thị trường sẽ chịu nhiều tác động nhất từ việc này, tiếp theo là Thái Lan và Indonesia ở một mức độ nào đó”.

Quá trình áp dụng AI nên được điều tiết thông qua các quy định, chính sách và sự cấp quyền. “Nếu không, toàn bộ ngành công nghiệp có nguy cơ bị gián đoạn và gây tác động nghiêm trọng đến xã hội”.

Ông giải thích: “Đối với những công nghệ máy học dùng để giải quyết các vấn đề tối ưu hóa đặc biệt phức tạp, mặt tích cực mà nó mang lại vượt xa những rủi ro có thể gây ra cho xã hội.” Chính phủ nên thúc đẩy việc áp dụng AI trong lĩnh vực phân phối năng lượng, hệ thống chăm sóc sức khỏe và sản xuất thực phẩm.

Ước tính đến năm 2028, Singapore sẽ có 500.000 việc làm bị thay đổi do quá trình chuyển đổi kỹ thuật số. Mặc dù đây là một con số trông có vẻ nhỏ, nó chiếm gần 21% lực lượng lao động của Singapore. Trong khi đó, ở các nước ASEAN 6 khác, tình trạng thay đổi cơ cấu việc làm sẽ bắt nguồn từ quá trình bắt nhịp và thích ứng với các công nghệ mới.

Đến năm 2028, Việt Nam và Thái Lan dự kiến sẽ có 7,5 triệu và 4,9 triệu người chuyển việc làm, tương ứng với 13,8% và 11,9% lực lượng lao động của những nước này. Phần lớn là các lao động phổ thông, được phân loại vào nhóm năng xuất thấp, chủ yếu là trong nông nghiệp.

Số lượng việc làm bị thay đổi tại Indonesia và Philippines sẽ thấp hơn về tỷ lệ phần trăm trong lực lượng lao động. Nguyên nhân là do lực lượng lao động giá rẻ ở các thị trường này còn khá đông, khiến việc áp dụng công nghệ khó mang lại lợi ích rõ ràng hơn về chi phí .

Ở Campuchia, nơi ngành dệt may, quần áo và giày dép chiếm khoảng 90% sản phẩm xuất khẩu, việc chuyển sang tự động hóa sẽ đe dọa hơn 600.000 việc làm. Foo Suan Yong, chuyên gia cao cấp tại Cơ quan nghiên cứu kinh tế vĩ mô ASEAN + 3 (AMRO) nhận định, mức lương thấp và bản chất không ổn định của công việc khiến quá trình chuyển đổi tự động hóa và can thiệp công nghệ bị hạn chế. Ông cho biết: “Tuy nhiên, sự chuyển đổi từ mô hình tự động hóa đơn giản thành công nghê AI tiên tiến chắc chắn sẽ diễn ra, và các nền kinh tế đang phát triển buộc phải sớm thích nghi”.

Thông thường, ở các nền kinh tế đang phát triển, vị trí việc làm sẽ chuyển dịch từ các công việc nông nghiệp giá trị thấp sang các công việc sản xuất giá trị thấp. Đây là một bước đệm để tiến đến cho các công việc có giá trị cao hơn trong lĩnh vực sản xuất và dịch vụ, khi nền kinh tế phát triển.

Báo cáo đã dự đoán về một kịch bản, trong đó chỉ 40% việc làm mới sẽ được tạo ra trong lĩnh vực sản xuất trong thập kỷ tới, phần còn lại sẽ là trong các ngành dịch vụ. Các nền kinh tế đang phát triển ở ASEAN sẽ bước vào một thời kỳ quá độ, chuyển từ tập trung sản xuất sang tập trung kinh doanh dịch vụ, để bắt kịp với sự thay đổi nhanh chóng của nhu cầu công việc.

Nguồn: The ASEAN Post

Từ khóa: ASEAN, Công nghiệp 4.0, chuyển đổi cơ cấu lao động, hội nhập kinh tế