Cộng đồng Kinh tế ASEAN (AEC) có thể sẽ không kịp đi vào hoạt động đúng thời hạn tháng 12/2015 vì kế hoạch quá tham vọng và sự thờ ơ trong việc thực thi. Nhưng vẫn còn rất nhiều điều mà ASEAN phải làm để chuẩn bị cho AEC thực sự đi vào thực thi.

AEC dựa trên bốn trụ cột chính: một thị trường và cơ sở sản xuất chung duy nhất; một khu vực kinh tế cạnh tranh; phát triển kinh tế công bằng; và hội nhập với nền kinh tế toàn cầu. Trụ cột đầu tiên đã đạt được nhiều tiến bộ đáng kể. Thuế quan thấp, với hơn 70% thương mại trong khu vực được hưởng mức thuế bằng 0. Điều này sẽ khuyến khích gia tăng sản xuất và thương mại hàng hóa nông nghiệp trong nội khối ASEAN. Tiến độ chậm nhưng ổn định có thể được nhìn thấy rõ nét ở việc tự do hóa vốn và đầu tư. Việc ký kết Hiệp định Đầu tư Toàn diện ASEAN dự báo một môi trường kinh doanh tốt hơn. ASEAN-6 có hệ thống một cửa quốc gia (NSW), và bốn thành viên mới cũng đang bắt đầu thử nghiệm hệ thống này. Các sáng kiến được liên tục đưa ra nhằm kết nối NSWs vào cổng thông tin khu vực ASEAN sẽ giúp giảm chi phí thương mại trong tương lai.

Trụ cột thứ hai và thứ ba đạt được thành tích khiêm tốn hơn. Các điểm nổi bật gồm việc áp dụng Kế hoạch hành động về Quyền sở hữu trí tuệ ASEAN 2011-2015; việc áp dụng Quy hoạch tổng thể về Kết nối ASEAN để cải thiện kết nối giao thông và nâng cao an ninh năng lượng của khu vực, và việc thực hiện Kế hoạch hành động chiến lược cho sự phát triển của các doanh nghiệp vừa và nhỏ tại ASEAN nhằm hỗ trợ sự tăng trưởng toàn diện.

Việc thực thi trụ cột thứ tư nằm ở mức độ vừa phải. ASEAN đã nổi lên như là trung tâm của các hoạt động FTA châu Á. Nhiều FTA đã được ký kết giữa ASEAN với sáu đối tác đối thoại (Nhật Bản, Trung Quốc, Hàn Quốc, Ấn Độ, Australia và New Zealand). Việc đàm phán Hiệp định Đối tác Kinh tế toàn diện khu vực (RCEP) cũng bắt đầu tiến hành vào năm 2012. Nếu được ký kết, RCEP sẽ là khối thương mại lớn nhất thế giới, chiếm 40% thương mại toàn cầu.

Vẫn còn nhiều việc cần phải làm

Theo cơ sở dữ liệu thương mại toàn cầu, các biện pháp phi thuế quan (NTMs) đã gia tăng ở các nền kinh tế lớn nhất của ASEAN kể từ lúc xảy ra cuộc khủng hoảng tài chính toàn cầu. Từ năm 2009 đến năm 2013 đã có 186 NTMs được thực hiện trong khu vực; hầu hết các NTMs này đều do các nền kinh tế lớn hơn đưa ra.

Thương mại dịch vụ bị cản trở bởi những hạn chế do tất cả các thành viên ASEAN, ngoại trừ Singapore, đưa ra. Bảng chỉ số hạn chế thương mại dịch vụ của Ngân hàng Thế giới cho thấy các nền kinh tế có mức thu nhập trung bình của ASEAN – gồm Malaysia, Thái Lan, Indonesia và Philippines – đưa ra những hạn chế đáng kể đối với thương mại dịch vụ, đặc biệt đối với lĩnh vực dịch vụ chuyên nghiệp. Một vấn đề khó khăn khác là sự bảo vệ hợp pháp đối với người lao động nhập cư. ASEAN đã thông qua Tuyên bố về Bảo vệ và Thúc đẩy Quyền của Người Lao Động Nhập Cư năm 2007. Tuy nhiên, cuộc tranh luận giữa các nước xuất khẩu lao động và các nước nhập khẩu lao động vẫn đang tiếp tục diễn ra; các nước xuất khẩu lao động thì thúc đẩy một thỏa thuận khu vực có tính ràng buộc pháp lý, trong khi các nước nhập khẩu lao động chỉ muốn thiết lập các văn bản hướng dẫn không có tính ràng buộc pháp lý. Việc chưa giải quyết được các vấn đề về định nghĩa và nội dung của thỏa thuận trênđã khiến việc đàm phán đi vào bế tắc. ASEAN cần có mộtkhung pháp lý mạnh mẽ hơn để điều chỉnh thương mại dịch vụ.

Một số thách thức khác đối với việc thực thi AEC nằm ở khả năng giải quyết khoảng cách phát triển trong khu vực của ASEAN - nơi có vừa có các nền kinh tế giàu nhất, vừa có các nền kinh tế nghèo nhất Châu Á. Các thành viên phải có các chiến lược nâng caonhằm thu hẹp khoảng cách thu nhập,chấp nhận tác động lan tỏa từ các nước giàu hơn, và giúp đỡ các nước kém phát triển (LCDs) phát triển công nghệ. Cơ sở hạ tầng hiện đại và có chất lượng cao rất quan trọng trong việc kết nối thị trường và cải thiện tính linh hoạt của người lao động, hàng hóa và kiến thức trong khu vực ASEAN. Để đáp ứng nhu cầu cơ sở hạ tầng, từ bây giờ cho đến năm 2022cần khoảng 60 tỷ USD/năm được tài trợ từ các nguồn khác nhau như ngân sách nhà nước và các ngân hàng phát triển đa phương. Hơn một nửa số tiền này sẽ dùng cho các dự án năng lượng và giao thông vận tải. Phát triển thị trường trái phiếu khu vực và xóa bỏ các hạn chế đối với các dòng vốn quốc tế cũng có thể giúp tạo thêm nguồn tài chính cho ASEAN.

AEC là hết sức quan trọng trong việc chuyển ASEAN từ một nhóm chính trị trở thành một trong những khối kinh tế năng động nhất trên thế giới. Các thành viên ASEAN đã khá nhiệt tình trong việc cố gắng đáp ứng các mục tiêu AEC,nhưng nếu bỏ lỡ thời hạn thực thi AEC, thì các thành viên cũng không nên đổ lỗi cho nhau. Thay vào đó, có 2 việc hữu ích cần phải làm.Thứ nhất, nhanh chóng kiểm kê lại các thành tựu đã đạt được của AEC vàcông bố kết quả kiểm kê này dưới dạng một báo cáo ngắn. Thứ 2, các quốc gia nên tập trung vào một số bước quan trọng tiếp theo của AEC và hoàn thành chúng trong một khung thời gian hợp lý (có thể là vào năm 2020). Nên ưu tiên vào việc giảm bớt những hạn chế về thương mại dịch vụ, quản lý NTMs, tạo nguồn tài chính và thực thi các dự án cơ sở hạ tầng quan trọng để giảm khoảng cách phát triển.

Mặc dù AEC có thể sẽ không kịp đi vào thực thi năm 2015, nhưng điều đó không có nghĩa là mọi nỗ lực của các thành viên đều mất đi. Với sự hợp tác bền vững và cam kết của các thành viên ASEAN, có thể đạt được nhiều tiến bộ hơn nữa trong vòng 5 năm tới.

Theo http://www.eastasiaforum.org - TV

Từ khóa: ASEAN, kéo dài, thời hạn, thực thi, AEC, cộng đồng kinh tế ASEAN