Người đứng đầu tiếp theo của Tổ chức Thương mại Thế giới (WTO) sẽ phải đối mặt với nhiệm vụ khó khăn: khôi phục lại xung lực thúc đẩy tiến trình tự do hóa đang dần trở nên phai nhạt ở hầu hết các nước trên thế giới. Các quan ngại về toàn cầu hóa, dù trong lĩnh vực kinh tế, môi trường hay an ninh, đều đã tăng lên, và các quốc gia đang rút lại việc mở cửa thương mại. Sự nghi ngờ lẫn nhau giữa Trung Quốc và Hoa Kỳ, cũng như giữa Liên minh châu Âu và Trung Quốc, chỉ ra rằng tự do hóa thương mại chỉ có thể được thúc đẩy thêm giữa các quốc gia trong cùng một khối khu vực hoặc giữa những quốc gia có nhận thức chung, hơn là giữa tất cả các thành viên trong WTO.
Tuy nhiên, bối cảnh hiện nay càng làm cho WTO trở nên quan trọng hơn. Trong thời điểm căng thẳng gia tăng, các nước trên thế giới cần đến bộ quy tắc để dựa vào, và một cơ quan trọng tài đáng tin cậy để giải quyết các tranh chấp. Các hiệp định đa phương và song phương có thể ảnh hưởng đến các nước không phải là thành viên của hiệp định, và WTO sẽ bảo vệ các nước bị tác động này. Các quốc gia riêng lẻ và các khối thương mại đang nghiên cứu cách thức quản lý thương mại quốc tế trong lĩnh vực dịch vụ và dữ liệu, bao gồm cả việc thống nhất một quy tắc chung. Cho dù kết quả đạt được như thế nào, thỏa thuận giữa nhóm các quốc gia đó cũng cần được đưa vào bộ nguyên tắc của WTO.
Với rất nhiều thách thức mà hệ thống thương mại quốc tế đang đối mặt, sẽ là một sai lầm nếu không sử dụng các công cụ chính sách có sẵn và các cơ quan của WTO để giải quyết những thách thức đó: thế giới đã tốn rất nhiều công sức để tạo ra một diễn đàn quốc tế về thương mại như WTO, và sẽ rất khó khăn để gây dựng lại một diễn đàn giống như vậy. Hơn nữa, cuộc khủng hoảng virus corona đã chứng tỏ giá trị của các Hiệp định chung trong việc giải quyết vấn đề một cách công bằng giữa các thành viên, và ngăn chặn cuộc chạy đua xuống đáy: điều này cũng tỏ rỏ lợi ích trong việc hướng đến các thỏa thuận về quyền sở hữu trí tuệ.
Hai ứng cử viên sáng giá cho vị trí đứng đầu của tổ chức WTO, Amina Mohamed của Kenya và Ngozi Okonjo-Iweala của Nigeria, đã nhận ra rằng những chỉ trích của Hoa Kỳ dành cho Cơ quan phúc thẩm - Tòa án cao nhất của WTO là hợp lý, mặc dù những hành động quá khích của Washington không giúp ích gì. Vào tháng 12, Tổng thống Donald Trump đã từ chối đề cử bất kỳ thẩm phán mới nào cho Cơ quan giải quyết tranh chấp của WTO gồm 7 thành viên; điều này đã làm cho tòa án WTO bị tê liệt, tất cả các vụ kiện trong tương lai bị đóng băng và loại bỏ khả năng thực thi các hiệp ước của WTO. Động thái này phản ánh sự khó chịu từ lâu của Hoa Kỳ trước các phán quyết của Cơ quan phúc thẩm WTO và cho rằng cơ quan này đã vượt quá nhiệm vụ của họ.
Ngay cả khi ông Trump không giành được ưu thế trong cuộc bầu cử tổng thống vào tháng 11, tổng thống tiếp theo của Hoa Kỳ vẫn tiếp tục duy trì những hoài nghi của ông Trump về chủ nghĩa đa phương và thương mại toàn cầu. Ngoài ra, Liên minh châu Âu cũng trở nên đồng tình hơn với những chỉ trích cho rằng tòa án WTO đang làm luật thay vì thực thi các hiệp ước. Với những bất đồng ngày càng lớn về chính sách thương mại giữa các quốc gia thành viên của WTO, Ban hội thẩm không thể thay mặt các thành viên đảm nhận quyền ban hành quy tắc một cách hợp lý và phù hợp với quy định của pháp luật. Nhưng những yêu cầu cơ chế pháp lý về thương mại quốc tế là điều rất cần thiết. Nếu không có những biện pháp giải quyết những bất đồng và làm rõ những điều không đồng nhất thì các hiệp ước sẽ không có lợi, do đó việc cải cách WTO là con đường duy nhất để tiến tới.
Rắc rối liên quan đến Cơ quan phúc thẩm chỉ là một trong những khó khăn của WTO. Cơ quan này còn đang gặp rắc rối với chức năng diễn đàn để đàm phán và thực thi các quy tắc. Một tổng giám đốc thành công phải là người trung lập, có thể hình thành mối quan hệ đáng tin cậy với chính phủ EU, Hoa Kỳ và Trung Quốc hơn là một chuyên gia am hiểu về thương mại. Suy cho cùng, phát triển tiến trình tự do hóa thương mại sẽ phụ thuộc nhiều vào khẩu vị của các quốc gia thành viên hơn là phụ thuộc vào WTO - nhưng người đứng đầu tổ chức vẫn sẽ có vai trò quan trọng trong việc cố gắng gắn kết các thành viên lại với nhau.
Nguồn: Financial Times
Từ khóa: vai trò, WTO, quan trọng, hơn bao giờ hết
