Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á (ASEAN) đã đi một chặng đường dài về kinh tế và chính trị trong hơn 51 năm qua. Tuy nhiên, một khía cạnh của quá trình hội nhập ASEAN thường bị bỏ quên, đó là hội nhập xã hội giữa người dân các nước trong khu vực.
Mặc dù, kinh tế chắc chắn là vấn đề quan trọng; song, chỉ sự phồn thịnh kinh tế thì không đủ đảm bảo cho thành công của ASEAN. Để ASEAN thật sự là một thành tựu về hội nhập khu vực thì các dân tộc cần phải hội nhập sâu rộng hơn.
Không phải các công dân ASEAN bình thường không quan tâm đến các vấn đề khu vực. Mặc dù vẫn còn nhiều việc phải làm để cải thiện nhận thức về ASEAN, thế hệ trẻ ngày nay đang nhanh chóng nhận ra tầm quan trọng của tổ chức trong cuộc sống hằng ngày.
Một cuộc khảo sát với 2,170 người từ các trường đại học trong khu vực ASEAN cho thấy, 76.8% cảm thấy họ thực sự là “công dân ASEAN”. Trong đó, 68.8% nói rằng tư cách thành viên ASEAN đã mang lại lợi ích cho họ. Bên cạnh đó, 51.3% đồng ý bản sắc và đoàn kết khu vực là một vấn đề quan trọng đối với khu vực Đông Nam Á.
Số liệu này chứng minh một điều, cộng đồng ASEAN đã cảm nhận được tiềm năng của ASEAN, và ASEAN phải thoát ra khỏi cái bóng của quá khứ. Hiện hội nên hành động vì lợi ích của người dân và cải thiện đời sống của họ.
Ví dụ, mạng lưới đô thị thông minh ASEAN (ASCN) là một trong những sáng kiến có thể cải thiện đời sống nhân dân, trong đó nhân tố con người là không thể thiếu để sáng kiến thành công. ASCN phụ thuộc rất nhiều vào chuyển giao kiến thức giữa các thành phố đối tác nằm trong mạng lưới. Khi nhiều nước Đông Nam Á bắt đầu đô thị hóa, việc chia sẻ dữ liệu và bí quyết giữa những đô thị thông minh chỉ có thể diễn ra suôn sẻ khi chống lại những định kiến cũ trong tư duy.
Sự tham gia xã hội dân sự
Đầu tiên, ASEAN đánh giá cao sự đóng góp của người dân trong nỗ lực “lấy con người làm trọng tâm” phù hợp với những nguyện vọng ghi trong các nguyên tắc của Cộng đồng văn hóa xã hội ASEAN (ASCC).
Tuy nhiên, ASEAN đã từng dính một dấu đen khi phủ nhận các sáng kiến đóng góp của các tổ chức xã hội dân sự (CSO) trong việc xây dựng các khuôn khổ và chính sách khu vực.
Nguyên nhân chính giải thích cho thực tế đáng buồn này là ASEAN thiếu ý chí chính trị trong xây dựng không gian cho sự tham gia của CSO ở cấp độ khu vực.Khả năng tham gia của các CSO thay đổi theo theo từng năm, tùy thuộc vào nhiệm kỳ chủ tịch ASEAN, điều này khiến cho cộng đồng mất niềm tin và không dự đoán được hành động của ASEAN.
Chẳng hạn, chủ tịch ASEAN 2016 là CHDCND Lào đã từ chối đăng cai Diễn đàn Nhân dân ASEAN (APF) - một diễn đàn thường niên cho các CSO khu vực - tại quốc gia này vì sợ các chỉ trích từ chính phủ độc tài.Thông thường, APF sẽ được tổ chức tại quốc gia của chủ tịch ASEAN đương nhiệm, tuy nhiên vào năm 2016, nó đã được tổ chức tại Timor Leste.
Một báo cáo đánh giá năm 2017 về sự tham gia của ASEAN trong CSO đã kết luận "mức độ cam kết của ASEAN chỉ mới dừng ở lời nói, do môi trường thực tế không tạo điều kiện cho các đóng góp của người dân."
Khoảng cách giữa các nhà hoạch định chính sách ASEAN và CSO phải được nối lại để Hiệp hội có thể tiếp tục phát triển.
Điều kiện tiên quyết để khỏa lấp khoảng cách giữa các CSO và các nhà ngoại giao ASEAN đó là sự sẵn sàng hợp tác của ASEAN, bởi vì rõ ràng rằng, các CSO lúc nào cũng sẵn sàng để được lắng nghe quan điểm.Mặt khác, các xã hội dân sự cũng phải nhận thức rõ về những hạn chế hiện nay của ASEAN đồng thời tìm cách cải tổ các thách thức của thể chế hiện hành, thay vì cứ vạch lá tìm sâu trong các cuộc họp tại Jakarta.
Bằng việc phát triển sự tin tưởng của xã hội đến việc cho phép sự tham gia của các CSO - đại diện cho lợi ích cho người dân, ASEAN sẽ có được nhiều lợi ích từ hợp tác với các tổ chức này.Tóm lại, việc thúc đẩy một chương trình nghị sự “tập trung vào con người”, Hiệp hội phải thực hiện cam kết trong việc kết hợp các quan điểm của người dân trong hoạch định chính sách khu vực.
Cựu tổng thư ký ASEAN- ông Lê Lương Minh khi được hỏi về kỳ vọng của ông đối với ASEAN là gì, đã nhấn mạnh: “khía cạnh con người trong hợp tác và hội nhập ASEAN để nâng cao đời sống xã hội sẽ trở thành yếu tố không thể thiếu trong mỗi dự án của ASEAN.”
“Đó là bản chất của một cộng đồng thực sự hướng đến con người, tập trung vào con người mà ASEAN đang phấn đấu để đạt được.”
Nguồn: The ASEAN Post
Từ khóa: xã hội hướng đến con người, tiếng nói CSO, ASEAN
