Việc Mỹ liên tục thay đổi quyết định về việc đánh thuế lên hàng nhập khẩu Trung Quốc đã khiến thị trường chao đảo và thổi bùng lên nỗi lo sợ về suy thoái kinh tế. Với việc Tổng thống Hoa Kỳ cân nhắc những bước đi tiếp theo ví dụ như cắt giảm thuế, những cảnh báo về thương tổn gây ra bởi thương chiến Mỹ - Trung dường như đã đến được tai của những chiến lược gia hoạch định chính sách của Nhà Trắng.

Tuy nhiên, thuế quan chỉ là một mặt trận trong cuộc chiến thương mại của Tổng thống Trump. Tổ chức thương mại thế giới (WTO) lại là một chiến tuyến khác. Sự bất mãn của chính quyền Mỹ hiện tại với WTO không mang tính rõ ràng với đa số người Mỹ như những mà họ cảm nhận được trong giao tranh thuế quan Hoa Kỳ - Trung Quốc; tuy vậy, nó có tác động rất sâu sắc đến thương mại toàn cầu cũng như tăng trưởng kinh tế.

WTO đã và đang thúc đẩy thương mại xuyên biên giới thông qua việc cắt giảm thuế và những rào cản thương mại khác. Tổ chức này đã thiết lập một môi trường thương mại dựa trên luật lệ cũng như cơ chế để giải quyết xung đột giao thương giữa các quốc gia.

Đến tận thời điểm này Hoa Kỳ vẫn đóng vai trò là nhà lãnh đạo đáng tin cậy để dẫn dắt WTO trong nỗ lực xóa bỏ những rào cản bảo hộ và thúc đẩy mở cửa thị trường. Kết quả là, những nhà sản xuất, nông dân, doanh nghiệp vừa và nhỏ của Mỹ sẽ có cơ hội tiếp cận lớn hơn đến thị trường quốc tế; đồng thời, người tiêu dùng xứ cờ hoa cũng sẽ có cơ hội thụ hưởng nhiều sản phẩm với giá cả hợp lý. Điều này giúp nâng cao chất lượng cuộc sống của người dân Mỹ và những cá nhân khác trên thế giới.

Tuy nhiên, chính phủ Hoa Kỳ dường như đang dự định hủy hoại WTO. Quả thật, tổ chức thương mại lớn nhất hành tinh cũng cần sửa đổi chính mình. Thế giới đang biến đổi rất nhanh chóng với sự phát triển của thương mại điện tử, cùng sức ảnh hưởng đang ngày một lớn của các doanh nghiệp nhà nước như những tập đoàn của Trung Quốc; hệ thống quy định của WTO đã không thể theo kịp những biến chuyển đã nêu. Hoa Kỳ không phải quốc gia duy nhất đang bày tỏ quan ngại về những vấn đề này, chính quyền xứ cờ hoa cũng đã tham gia tạo lập giải pháp nhằm tháp gỡ các thách thức nêu trên, ví dụ soạn thảo các quy định mới cho hoạt động thương mại điện tử.

Vậy nhưng, Nhà Trắng có một thái độ bất mãn tột cùng với Cơ quan phúc thẩm WTO – một cơ chế đóng vai trò như tòa án phúc thẩm nơi một quốc gia thành viên có thể kháng nghị phán quyết thương mại của Ban hội thẩm WTO. Một số quan ngại của Mỹ cũng được những quốc gia khác ủng hộ. Trong một vụ việc đệ trình, Cơ quan phúc thẩm có 90 ngày để ra quyết định; các thẩm phán cần có sự phê chuẩn chính thức để tiếp tục giải quyết các vụ việc dang dở khi nhiệm kỳ của họ kết thúc. Những quan ngại khác của Mỹ như vấn đề liên quan đến các phán quyết vượt thẩm quyền của Cơ quan phúc thẩm vẫn còn gây tranh cãi và cần thêm thời gian để giải quyết.

Mặc dù những quan ngại này đã được nêu lên bởi chính quyền Tổng thống Obama và Bush nhưng đến thời điểm nắm quyền của Tổng thống Trump, vấn đề đã được đẩy đến cấp độ một cuộc khủng hoảng. Hoa Kỳ đã ngừng bổ nhiệm thành viên cho Cơ quan phúc thẩm WTO – thường có 7 thẩm phán, nay chỉ còn có 3 – con số tối thiểu cần thiết để duy trì hoạt động. Thời điểm cuối cùng để hai thẩm phán còn lại của Cơ quan phúc thẩm rời nhiệm sở là ngày 11/12.

Tạo ra lợi thế là một chiến lược tốt để đạt được kết quả cuối cùng, tuy nhiên nó dường như bất khả thi trong việc giải quyết các quan ngại của chính quyền Trump. Đội ngũ chuyên gia thương mại của chủ nhân Nhà Trắng đã khước từ những đề xuất của Liên minh châu Âu liên quan đến sự không hài lòng của nền kinh tế lớn nhất thế giới. Đại sứ WTO của Hoa Kỳ tại WTO Dennis Shea đã phát biểu trước Đại hội đồng rằng “liên quan đến bản đề xuất của Liên minh châu Âu, Trung Quốc, Ấn Độ, chúng tôi khó để tin rằng những biện pháp được đề cập trong nội dung của văn bản này sẽ có thể giải quyết những quan ngại của Hoa Kỳ”. Phản hồi của chính phủ Mỹ không thể nói là mang tính xây dựng vì những đề xuất của những quốc gia đã nêu chỉ nhằm mục đích giải quyết những lo lắng của xứ cờ hoa.

Vậy đề xuất nào có thể đáp ứng được yêu cầu của chính quyền Hoa Kỳ hiện nay? Ông Tim Phillips, chủ tịch cơ quan Thịnh vượng cho người dân Mỹ, trong một kiến nghị gần đây, đã yêu cầu Đại diện thương mại Mỹ Robert Lighthizer phải nêu rõ những yêu cầu của chính phủ đương nhiệm về cải cách Cơ quan phúc thẩm WTO. Thượng nghị sĩ Charles Grassley, chủ tịch Ủy ban Tài chính cũng đã hỏi câu tương tự vào mùa hè này.

Vấn đề là không một ai biết đích xác cuộc chơi của chính quyền Mỹ sẽ kéo dài đến bao giờ

Liên quan đến việc cải tiến quy trình giải quyết tranh chấp WTO nhằm giải quyết những hành vi thương mại bất hợp lý của Trung Quốc, hành động của chính quyền Hoa Kỳ gây ra nhiều bối rối. Sẽ mang có tính hiệu quả hơn nếu nền kinh tế số một thế giới hợp tác với các quốc gia khác. Trung Quốc, trong nhiều trường hợp, đã tuân thủ đúng những phán quyết của Tổ chức thương mại lớn nhất hành tinh, tuy nhiên điều này vẫn không làm hài lòng Nhà Trắng.

Thời điểm hiện tại, thời gian để giải quyết vấn đề không còn nhiều. Vô hiệu hóa Cơ quan phúc thẩm có thể hủy hoại toàn bộ quá trình giải quyết tranh chấp trong WTO – thiết chế được coi như vương miện vàng của tổ chức thương mại lớn nhất thế giới cũng như chính bản thân thiết chế đã nêu.

Thương mại toàn cầu có thể trở thành sàn đấu ăn miếng trả miếng lẫn nhau; các đánh giá chủ quan về lợi ích giao thương khó thể giải quyết được những bất đồng cũng như giúp giảm rào cản thương mại. Khác với Mỹ, nhiều quốc gia đang theo đuổi những thỏa thuận đa phương như Hiệp định Đối tác xuyên Thái Bình Dương. Do vậy, khi chỉ quan tâm đến những lợi ích riêng biệt, Nhà Trắng có thể khiến nhiều doanh nghiệp Hoa Kỳ rơi vào thế bất lợi khi cạnh tranh. Kết quả như thế nào từ những sự kiện vừa nêu cũng sẽ hạn chế sự tiếp cận của xứ cờ đến thị trường quốc tế và gây ra các nguy cơ lớn cho nhiều công ty, doanh nghiệp và người tiêu dùng Hoa Kỳ.

Tiếp tục cuộc chiến thương mại có thể gây thêm tổn thương cho nền kinh tế lớn nhất thế giới. Nếu, như cách ông Lighthizer đã khẳng định, chính quyền Mỹ nghiêm túc về việc thực thi đầy đủ những nghĩa vụ của họ tại WTO, Nhà Trắng nên bắt đầu bằng việc trả lời câu hỏi: Họ mong muốn Cơ quan phúc thẩm WTO thay đổi như thế nào?.

Nguồn: Real Clear Markets

Từ khóa: Thuế quan, chiến tranh thương mại, WTO, Trung Quốc