Sáng 10/3, Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) phối hợp với Đại sứ quán Vương Quốc Anh và Bắc Ireland tại Việt Nam tổ chức Hội thảo “Rà soát Pháp luật Việt Nam với các Cam kết EVFTA về Hải quan và Minh bạch hóa”. Tham dự Hội thảo có đại diện Bộ Tư pháp, Bộ Tài chính, các hiệp hội ngành hàng và nhiều doanh nghiệp.
Phát biểu khai mạc Hội thảo, bà Nguyễn Thị Thu Trang, Giám đốc Trung tâm WTO và Hội nhập –VCCI, cho biết, ngày 2/12 năm ngoái, Việt Nam và Liên minh châu Âu (EU) đã chính thức ký kết hiệp định thương mại tự do Việt Nam – EU (EVFTA) và hiện đang trong quá trình tiến hành các thủ tục phê chuẩn. Cùng với việc kết thúc đàm phán một loạt các hiệp định thương mại tự do lớn khác như TPP, AEC, VKFTA…, Việt Nam đã hội nhập kinh tế rất sâu rộng vào nền kinh tế toàn cầu. Trong các hiệp định thế hệ mới như TPP, EVFTA đều có các điều khoản về hải quan và minh bạch hóa vì trong thương mại, dù có cam kết về cắt giảm thuế, hàng rào thương mại nhiều đến đâu nhưng nếu thủ tục vật chất hải quan để thông quan hàng hóa vẫn còn bị khúc mắc thì hàng hóa không thể lưu chuyển tự do. Dưới góc nhìn tận dụng các cơ hội từ hội nhập kinh tế thì chúng ta đang trong quá trình chuẩn bị như Chính phủ thay đổi các luật, chính sách nhằm tạo nền tảng pháp lý cho hội nhập, cộng đồng doanh nghiệp nâng cao năng lực cạnh tranh. Quá trình chuẩn bị này của Chính phủ và cộng động doanh nghiệp không nên tiến hành riêng rẽ mà phải song hành, phối hợp chặt chẽ với nhau. Trước đây, để được gia nhập WTO, Chính phủ Việt Nam đã sửa đổi 60 luật và ban hành rất nhiều văn bản dưới luật nhưng những cơ hội nhận được từ WTO ít hơn rất nhiều so với các cơ hội bị mất đi. Hoạt động rà soát Pháp luật Việt Nam là một trong những hoạt động quan trọng nhất trong quá trình chuẩn bị này.
Theo ông Andrew Holt, Bí thư thứ nhất về Kinh tế và Chính trị, Đại sứ quán Vương Quốc Anh và Bắc Ireland, EU hiện là đối tác thương mại lớn thứ 2 của Việt Nam sau Trung Quốc với kim ngạch thương mại đạt 37 tỷ USD năm 2014. EVFTA đã thu hút được sự quan tâm chú ý của công luận trong quá trình đàm phán, đặc biệt là sau khi được ký kết và công bố đầu năm nay, nhiều hoạt động phổ biến thông tin đã được tổ chức để cộng động doanh nghiệp biết được những gì sẽ thay đổi trong thời gian tới nhằm tận dụng hết cơ hội từ EVFTA. Hiệp định này sẽ tăng cường mạnh mẽ hoạt động thương mại và đầu tư giữ Việt Nam với 28 nước thành viên EU trong thời gian tới, tạo dựng môi trường thể chế chính sách ngày càng minh bạch cho các doanh nghiệp. Việt Nam cũng là thành viên thứ 54 trong tổng số 68 nước đã phê chuẩn hiệp định tạo thuận lợi thương mại (TFA) của WTO, qua đó, đẩy mạnh thuận lợi hóa thương mại, hiện đại hóa hoạt động hải quan, cải cách hành chính theo các tiêu chuẩn và chuẩn mực quốc tế. Trong các năm 2014-2015, Đại sứ quán Anh và Bắc Ireland tại Việt Nam đã cung cấp kinh phí cho Tổng cục Hải quan triển khai thực hiện TFA. Vương Quốc Anh hiện là đối tác hàng đầu tài trợ cho các Sáng kiến chống tham nhũng và trong thời gian tới, Anh sẽ tiếp tục hỗ trợ hoạt động rà soát pháp lý, đánh giá sự sẵn sàng của Việt Nam trong thực hiện EVFTA nhằm tạo ra các chính sách phù hợp, ngày càng hoàn thiện hệ thống pháp luật Việt Nam.
Trong EVFTA, hải quan là chương thứ 5, có tầm quan trọng rất lớn, chỉ đứng sau chương mở cửa hàng hóa, quy tắc xuất xứ nhưng cũng chỉ có 16 điều. Sở dĩ như vậy vì EVFTA được đàm phán trên nền TFA với khoảng 200 nghĩa vụ cụ thể. Trong TFA, các nước tùy chọn quá trình thực hiện các nghĩa vụ nào trước, nghĩa vụ nào sau, nghĩa vụ nào không thực hiện nhưng trong EVTFA, tất cả các cam kết đều bắt buộc phải thực hiện nên Việt Nam phải rà soát các văn bản pháp luật để đảm bảo mức độ tương thích với EVFTA. Một trong những điểm đáng chú ý nhất là cam kết về mối quan hệ giữa cơ quan hải quan với doanh nghiệp. Đây là vấn đề có thể gây ra vướng mắc lớn nhất. EVFTA yêu cầu cơ quan hải quan phải giải đáp thắc mắc, cung cấp đầy đủ thông tin cho doanh nghiệp, tổ chức tham vấn định kỳ giữa cơ quan hải quan với cộng đồng doanh nghiệp, tập trung vào hiệu quả thực tế của các hoạt động hải quan. Nếu các quy định hải quan của Việt Nam đầy đủ, hoàn thiện nhưng quá trình thực hiện không tốt thì EU vẫn coi là vi phạm EVFTA.
Minh bạch hóa là chương thứ 18 của EVFTA bao gồm 8 điều. Bên cạnh đó, quy định về minh bạch còn xuất hiện trong 10 chương khác của EVFTA. Cam kết về minh bạch hóa trong EVFTA không chỉ là công khai mà còn là sự tham gia của người dân, doanh nghiệp vào quá trình hoạch định chính sách nhằm bảo vệ quyền của các tổ chức, cá nhân trước các chính sách pháp luật, hành xử của cơ quan Nhà nước. Trong quá trình xây dựng pháp luật, các cơ quan Nhà nước phải đăng tải nội dung sớm để người dân bình luận, kiến nghị, giải trình, tiếp thu các kiến nghị này, duy trì thời gian ban hành và thực hiện đủ dài để người dân, cộng đồng doanh nghiệp làm quen. Bên cạnh đó, pháp luật phải được thực thi thống nhất, khách quan, hợp lý. Nhà nước xây dựng các điểm hỏi đáp, có các cam kết giúp giải đáp vướng mắc và minh bạch trong việc áp dụng pháp luật vào từng trường hợp cụ thể. Khi cơ quan có thẩm quyền áp dụng các thủ tục liên quan đến doanh nghiệp và người dân thì phải thông báo trước, tạo điều kiện và cơ hội cho họ nêu đề xuất, kiến nghị hoặc khiếu kiện ra các cơ quan độc lập nhằm bảo vệ quyền lợi chính đáng của mình.
Có thể thấy, EVFTA và các FTA thế hệ mới sẽ thúc đẩy minh bạch hóa hoạt động hải quan nhưng các hiệp định này không phải là liều thuốc giải quyết mọi vấn đề. Việt Nam chỉ phát huy được hết tiềm năng của mình, trở thành điểm đầu tư hấp dẫn cho các doanh nghiệp nước ngoài nói chung và EU nói riêng khi có một thể chế tốt, minh bạch.
Nguồn: Phòng Thông tin Kinh tế Quốc tế - VITIC
Từ khóa: EVFTA, thúc đẩy minh bạch hóa, hải quan
