Khi Hiệp định thương mại khu vực châu Á – Thái Bình Dương vừa ký kết vào tuần trước còn chưa kịp khô mực, hiệp định này đã bị đặt câu hỏi về việc có thể đi vào hiệu lực sớm như dự kiến được hay không.

Tất cả mọi ánh mắt đều đổ dồn về Nhật Bản – nền kinh tế lớn nhất trong hiệp định, lo ngại rằng vụ tai tiếng của Thủ tướng Nhật Bản Shinzo Abe có thể làm lung lay vị trí của Đảng cầm quyền, cũng như ảnh hưởng đến Hiệp định Đối tác Toàn diện và Tiến bộ xuyên Thái Bình Dương (CPTPP) – Hiệp định mà Thủ tướng Abe đang là người dẫn dắt.

Với 11 quốc gia như hiện nay, CPTPP đại diện cho 13.5% GDP toàn cầu, và một thị trường với khoảng 500 triệu dân. CPTPP sẽ có hiệu lực khi được tối thiểu 6 nước phê chuẩn. Ngoài Nhật Bản ra, 10 nước còn lại trong Hiệp định bao gồm: Australia, Brunei, Canada, Chile, Malaysia, Mexico, New Zealand, Peru, Singapore và Việt Nam.

Ông Deborah Elms, Giám đốc điều hành Trung tâm Thương mại châu Á có trụ sở tại Singapore chia sẻ, rất khó để CPTPP đi vào hiệu lực nếu thiếu đi sự phê chuẩn từ Nhật Bản.

Một vài chuyên gia thương mại khác tỏ ra thận trọng, chưa vội đưa ra kết luận liệu rắc rối chính trị của Thủ tướng Abe có thể ảnh hưởng đến CPTPP hay không.

Giới quan sát chính trị ở Nhật Bản thì cho rằng, hai tuần qua, chính phủ ABE đang phải đối mặt với cuộc khủng hoảng chính trị nghiêm trọng nhất kể từ khi ông tái đắc cử vào năm 2012 – nhiệm kỳ lần thứ 2, sau khi ông từ chức trước đó vào năm 2007 cũng vì làn sóng bê bối.

Chiến thắng của Đảng Dân chủ Tự do cầm quyền (LDP) trong cuộc bầu cử hồi tháng 9 vừa qua đã có thể giúp ông Abe trở thành Thủ tướng nắm giữ nhiệm kỳ dài nhất trong lịch sử đất nước. Nhưng hiện nay, vụ bê bối đang đe dọa lật đổ tất cả.

Theo lý thuyết mà nói, Đảng LDP có rất ít trở ngại trong việc phê chuẩn CPTPP. Quốc hội Nhật Bản trước đây đã từng thông qua TPP, điều đó có nghĩa là, quốc hội sẽ chỉ cần thảo luận thêm một ít để tiếp tục thông qua CPTPP.

Giữa làn sóng tai tiếng, ông Abe vào thứ Tư tuần trước vẫn phát biểu, chính phủ Nhật Bản sẽ “giữ vai trò lãnh đạo trong việc đưa CPTPP sớm đi vào hiệu lực”.

Ông Matthew Goodman - cố vấn cấp cao đồng thời là chuyên gia về Kinh tế châu Á tại Trung tâm nghiên cứu Quốc tế và Chiến lược Washington - cho biết, “Cá nhân tôi cảm thấy Nhật Bản sẽ vẫn phê chuẩn hiệp định bất kể vấn đề của ông Abe”. Ông Goodman – người từng là cố vấn kinh tế cho chính quyền ông Barack Obama trước đây – nhận định “Sẽ có một số phản đối, nhưng phần khó khăn nhất đã được giải quyết, và Đảng LDP có khả năng – và số phiếu đủ để thúc đẩy Hiệp định được thông qua”.

Trong khi đó, giới quan sát Nhật Bản lại không lo việc CPTPP có được phê chuẩn hay không. Họ cho biết, thậm chí ngay cả khi Abe bị lật đổ, những ứng cử viên tiếp theo – ông Shigeru Fumio Kishida và ông Taro Kono - đều được nhận xét là người ủng hộ thương mại tự do. Thay vào đó, vấn đề mà giới quan sát Nhật Bản lo lắng lúc này chính là việc quá trình phê chuẩn có thể bị kéo dài.

Ban đầu, các nước thành viên CPTPP kỳ vọng Hiệp định có thể đi vào hiệu lực vào cuối năm nay, với hi vọng Nhật Bản sẽ là nước đi tiên phong trong việc phê chuẩn.

Còn giờ đây, “Nếu Nhật Bản chậm tiến độ, các nước khác sẽ thận trọng quan sát tình hình” và có thể kéo dài quá trình phê chuẩn ở nước họ cho đến cuối năm nay. Đó là nhận định của ông Junichi Sugawara – chuyên gia nghiên cứu cao cấp về vấn đề thương mại tại Viện nghiên cứu Mizuho có trụ sở tại Tokyo. Theo đánh giá của ông Sugawara, CPTPP sẽ có hiệu lực vào đầu năm 2019, thay vì cuối năm nay.

Trong khi đó, diễn biến chính trị của các nước thành viên CPTPP khác cũng đáng để quan tâm.

Ở Malaysia, cuộc tổng tuyển cử vào cuối tháng Tư hoặc tháng Năm đồng nghĩa với việc sẽ không có một cuộc họp quốc hội nào được diễn ra từ đây cho đến cuối năm.

Thủ tướng đương nhiệm Najib Razak – người ủng hộ thương mại tự do – được kỳ vọng rộng rãi sẽ chiến thắng, nhưng nếu bị lật độ, viễn cảnh Malaysia tham dự hiệp định có thể bị ảnh hưởng.

Phe đối lập – được dẫn dắt bởi Cựu thủ tướng 92 tuổi Mahathir Mohamad – trước đây từng bày tỏ lập trường hoài nghi sâu sắc dành cho TPP, cho rằng Hiệp định sẽ chỉ đem lại lợi ích nhỏ cho người dân Malaysia thông thường.

Mặc dù cắt giảm mạnh thuế quan, nhưng CPTPP lại loại bỏ một vài điều kiện trước đây mà Chính quyền Obama theo đuổi khi Mỹ vẫn còn trong hiệp định, bao gồm việc tiêu chuẩn hóa các quy định nghiêm ngặt về quản lý sở hữu trí tuệ.

Ông Goodman nhận định, “Malaysia từ lâu đã có vấn đề chính trị với TPP, nhưng Thủ tướng Najib đã cho thấy khả năng sẽ xúc tiến hiệp định”.

Trong khi đó, chiến dịch tranh cử Tổng thống ở Mexico và đợt bỏ phiếu vào tháng 7 tới cũng có thể ảnh hưởng đến tiến độ phê chuẩn CPTPP ở quốc gia Nam Mỹ này.

Nhậm chức từ năm 2012, tổng thống đương nhiệm Mexico ông Enrique Pena Nieto là một trong những người ủng hộ CPTPP sôi nổi nhất. Các cuộc khảo sát ban đầu cho thấy, phe cánh tả - ứng cử viên Andres Manuel Lopez Obrador theo trường phái dân túy và được nhận định là theo chủ nghĩa bảo hộ giống như ông Doanld Trump – đang dẫn đầu.

Nguồn: SCMP - TQ

Từ khóa: Nhật Bản, bê bối, phê chuẩn, CPTPP, bẩu cử, Malaysia, Mexico