Đàm phán Hiệp định Đối tác Xuyên Thái Bình Dương (TPP) đến nay đã trải qua 16 vòng đàm phán với số thành viên lên tới con số 11. Sau hơn ba năm đàm phán, TPP hiện tại mới chỉ hoàn thành đàm phán ở một số lĩnh vực nhỏ, rất nhiều vấn đề lớn khác vẫn đang còn nhiều tranh cãi. Dưới đây là một số thông tin tổng hợp về tình hình đàm phán vấn đề doanh nghiệp nhà nước trong TPP cho đến vòng đàm phán thứ 16.

Đây là vấn đề lần đầu tiên được đưa vào trong một hiệp định thương mại lớn như TPP.

Hoa Kỳ là nước đầu tiên đưa ra đề xuất về SOE trong TPP vào tháng 10/2011, trong đó có các yêu cầu về minh bạch hóa và các nguyên tắc nhằm đảm bảo doanh nghiệp nhà nước sẽ cạnh tranh bình đẳng với doanh nghiệp tư nhân. Tuy nhiên, các nước TPP khác lại có vẻ không sẵn lòng tham gia khiến cho đàm phán về này tiến triển khá chậm chạp, chỉ đơn thuần là hỏi đáp giữa các nước nhằm làm rõ hơn các nội dung trong đề xuất của Hoa Kỳ. Hoa Kỳ hi vọng trong vòng đàm phán tới (vòng đàm phán thứ 17) các nước sẽ sẵn sàng đàm phán lần đầu tiên về vấn đề này.

Theo Trợ lý Đai diện Thương mại Hoa Kỳ Daniel Watson, hiện tại các nước TPP đã "thống nhất về mặt nguyên tắc" rằng nên có một sân chơi bình đẳng giữa các doanh nghiệp nhà nước và doanh nghiệp tư nhân. Tuy nhiên, làm thế nào để đạt được điều này thì vẫn còn nhiều tranh cãi.

Australia yêu cầu rằng nếu Hoa Kỳ muốn áp dụng các nguyên tắc nhằm đảm bảo hoạt động của các SOE không gây bóp méo thương mại thì cũng phải áp dụng các nguyên tắc đối với cạnh tranh trong xuất khẩu hàng nông sản, điều khó có thể chấp nhận bởi Chính phủ Hoa Kỳ. Ngoài ra, Australia cũng đề nghị các nguyên tắc này phải được mở rộng ra cả các SOE ở cấp vùng chứ không chỉ ở cấp quốc gia như đề xuất của Hoa Kỳ.

Singapore thì chỉ có một cấp độ quốc gia nên không có lợi ích gì từ việc áp dụng các nguyên tắc ở cả cấp vùng. Tuy nhiên, nước này cho rằng TPP nên áp đặt các quy định với các công ty dựa trên hành vi (tức là có cạnh tranh bình đẳng hay không) chứ không nên dựa vào quyền sở hữu của chúng (thuộc sở hữu nhà nước hay tư nhân). Quy định như vậy sẽ công bằng hơn đối với các công ty tư nhâncó vốn góp từ các nhà đầu tư thuộc sở hữu nhà nước như Temasek -một tập đoàn đầu tư hoàn toàn thuộc sở hữu của Chính phủ Singapore.

Tuy nhiên, theo một số chuyên gia, việc áp dụng các quy định dựa trên hành vi cũng có nhiều vấn đề bởi nếu quy định này đồng nghĩa với việc yêu cầu các SOE hành động như các doanh nghiệp tư nhân thì điều này sẽ ảnh hưởng đến chức năng đầu tiên của các doanh nghiệp nàylà can thiệp vào các mảng thị trường mà nếu để tự nó vận hành sẽ không thể cung cấp các hàng hóa và dịch vụ phục vụ người dân theo cách thức/mức độ phù hợp. Nhưng cũng có ý kiến cho rằng việc phải cạnh tranh bình đẳng như các doanh nghiệp tư nhân sẽ khiến các SOE hoạt động hiệu quả hơn, cung cấp những hàng hóa và dịch vụ tốt hơn cho người dân và xã hội.

Hiện chưa có thông tin tin cậy về quan điểm của Việt Nam trong vấn đề SOE trong TPP. Mặc dù vậy, theo một số chuyên gia, những nguyên tắc minh bạch, cạnh tranh liên quan tới SOE có thể là điều kiện tốt cho quá trình cải cách SOE và tái cấu trúc khu vực doanh nghiệp này ở Việt Nam. SOE trong TPP, vì vậy, có thể là một động lực tốt để Việt Nam đẩy nhanh quá trình này, mang lại một khung khổ kinh doanh bình đẳng và cạnh tranh hơn giữa các SOE và khu vực doanh nghiệp dân doanh.

Theo: Trung tâm WTO - VCCI

Từ khóa: Cập nhật, tình hình, đàm phán, vấn đề, doanh nghiệp, nhà nước, TPP, thứ 16