Đàm phán Hiệp định Đối tác Xuyên Thái Bình Dương (TPP) đến nay đã trải qua 16 vòng đàm phán với số thành viên lên tới con số 11. Sau hơn ba năm đàm phán, TPP hiện tại mới chỉ hoàn thành đàm phán ở một số lĩnh vực nhỏ, rất nhiều vấn đề lớn khác vẫn đang còn nhiều tranh cãi. Dưới đây là một số thông tin tổng hợp về tình hình đàm phán vấn đề sở hữu trí tuệ trong TPP cho đến vòng đàm phán thứ 16

Đây được coi là vấn đề đàm phán khó khăn và gây nhiều tranh cãi nhất trong TPP.

Bản dự thảo chương SHTT (bản bị tiết lộ mới nhất tháng 5/2012) do Hoa Kỳ đề xuất cho thấy nước này yêu cầu mức độ bảo hộ SHTT cao hơn nhiều trong TRIPS (Hiệp định WTO về các khía cạnh thương mại của quyền sở hữu trí tuệ), bao gồm  yêu cầu điều chỉnh các quy định SHTT theo hướng tăng quyền của chủ sở hữu, giảm các điều kiện đăng ký bảo hộ và tăng cường các biện pháp thực thi. Đề xuất này đã bị phản đối bởi nhiều nước TPP đặc biệt là các nước đang phát triển như Việt Nam, nơi mà ngay việc thực thi các quy định ở mức TRIPS đã là một thách thức lớn.

Đặc biệt, đề xuất của Hoa Kỳ về bảo hộ quyền sở hữu trí tuệ  đối với dược phẩm - gọi tắt là đề xuất về tiếp cận thuốc (trong đó yêu cầu mở rộng phạm vi các đối tượng có thể được bảo hộ bằng sáng chế dẫn đến hạn chế khả năng tiếp cận thuốc giá rẻ của người bệnh),đã bị các nước phản đối kịch liệt buộc nước này phải rút lại đề xuất. Đàm phán về vấn đề này vì thế đã bị gián đoạn từ vòng thứ 11 vào tháng 3 năm ngoái để Hoa Kỳ “lấy ý kiến nội bộ” sửa đổi đề xuất.

Theo nhiều nguồn tin, vòng 16 TPP vừa qua các nước đã bắt đầu nối lại đàm phán về vấn đề SHTT đối với dược phẩm nhưng chỉ ở mức độ trao đổi thông tin về cách thức từng nước bảo hộ quyền sở hữu trí tuệ đối với dược phẩm của mình, chứ không đi vào nội dung văn bản hiệp định. Theo thông tin từ Trưởng đoàn đàm phán của Singapore ông Ng Bee Kim tại cuộc họp báo ngày 13/3/2013 thì trong vòng đàm phán tới (vòng thứ 17), các nước TPP cũng sẽ không thảo luận về đề xuất cũ hay bất kỳ đề xuất sửa đổi nào mới (nếu có) của Hoa Kỳ về vấn đề này.

Nhiều người dự đoán có lẽ Hoa Kỳ sẽ đưa ra đề xuất theo kiểu “đối xử đặc biệt và khác biệt”, tức là sẽ áp dụng các tiêu chuẩn khác nhau cho các nước có trình độ phát triển khác nhau. Theo đó, Hoa Kỳ có thể sẽ áp dụng các quy định bảo hộ sáng chế cao hơn FTA HK-HQ đối với các nước phát triển, trong khi các nước đang phát triển sẽ được linh hoạt hơn với các tiêu chuẩn như trong FTA của HK với Peru, Panama và Colombia.

Bên cạnh đề xuất về tiếp cận thuốc, các đề xuất của Hoa Kỳ về bản quyền (đặc biệt là các đề xuất về gia tăng thời hạn bảo hộ và ngoại lệ mới cho bảo hộ bản quyền đưa ra vào đầu năm 2012) và bảo hộ Chỉ dẫn địa lý như bảo hộ Nhãn hiệu thương mại cũng gặp phải nhiều phản đối từ các nước đối tác TPP, đặc biệt là các nước đang phát triển như Việt Nam, Malaysia.

Cùng với các hoạt động vận động phản đối những đòi hỏi TRIPS++ của Hoa Kỳ trong TPP ở nhiều nước, trong một lá thư gửi Đại diện Thương mại Hoa Kỳ, Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) cho rằng Dự thảo Chương SHTT trong TPP đặt ra nhiều thách thức và đe dọa ảnh hưởng bất lợi tới một bộ phận dân cư quan trọng và dễ bị tổn thương của Việt Nam. Vì vậy, VCCI yêu cầu Hoa Kỳ thay đổi quan điểm của mình về vấn đề này và điều chỉnh các điều khoản tương ứng cho phù hợp hơn. Đây là một phần trong chiến dịch vận động lớn mà VCCI tiến hành nhằm hướng tới những cam kết hợp lý về SHTT trong TPP.

Nguồn: Trung tâm WTO - VCCI

Từ khóa: Cập nhật, tình hình, đàm phán, sở hữu, trí tuệ, TPP, thứ 16