Đại dịch COVID-19 gây căng thẳng chưa từng có lên các chuỗi cung ứng toàn cầu, và cả lực lượng người lao động giữ cho các hệ thống đó hoạt động trong những điều kiện khắc nghiệt. Nhưng dường như sức chịu đựng của họ đã đến điểm giới hạn.

Các cuộc đình công, biểu tình đòi quyền lợi của người lao động như tăng lương, cải thiện điều kiện làm việc trong ngành vận tải và cảng biển gia tăng ở nhiều nơi trên thế giới. Công nhân trong lĩnh vực đường sắt và cảng biển ở Mỹ, Anh cho đến công nhân các mỏ khí đốt ở Úc, Na Uy đang yêu cầu giới chủ trả công xứng đáng hơn trong bối cảnh lạm phát đang bào mòn giá trị khoản lương của họ.

Tình hình này đe dọa nhiều ngành công nghiệp trọng yếu, đặc biệt là những ngành liên quan đến vận chuyển hàng hóa, con người và năng lượng.

Từ công nhân đường sắt và cảng ở Mỹ đến các mỏ khí đốt tự nhiên ở Úc và tài xế xe tải ở Peru, nhân viên đang yêu cầu một thỏa thuận tốt hơn khi lạm phát ăn sâu vào lương của họ.

Chính vì công việc của họ rất quan trọng đối với nền kinh tế thế giới hiện nay –- với chuỗi cung ứng vẫn còn mong manh và thị trường việc làm chặt chẽ, những người lao động đó có đòn bẩy trên bàn thương lượng. Bất kỳ sự gián đoạn nào do tranh chấp lao động gây ra đều có thể làm tăng thêm tình trạng thiếu hụt và giá cả tăng vọt có nguy cơ gây ra suy thoái.

Theo Katy Fox-Hodess, một giảng viên về quan hệ việc làm tại Trường Quản lý Đại học Sheffield ở Anh, điều đó đang khuyến khích các nhân viên trong ngành vận tải và hậu cần - bao gồm mọi thứ từ kho hàng đến vận tải đường bộ - đứng vững trước các ông chủ của họ. Bà chỉ ra điều kiện làm việc vốn đã khắc nghiệt trong ngành sau nhiều năm bãi bỏ quy định.

Fox-Hodess cho biết: "Các chuỗi cung ứng toàn cầu đã không được hiệu chỉnh để đối phó với một cuộc khủng hoảng như đại dịch, và những người sử dụng lao động đã thực sự đẩy cuộc khủng hoảng đó lên lưng người lao động.

Về phần mình, các chủ ngân hàng trung ương đang lo lắng về việc người lao động bị trả lương quá cao và tạo ra một vòng xoáy giá cả tiền lương giống như vòng xoáy khiến lạm phát tăng vọt vào những năm 1970. Trên thực tế, không có nhiều dấu hiệu cho thấy điều đó, với việc tăng lương nói chung là tụt hậu so với giá cả, một phần là do lao động có tổ chức nói chung là kém quyền lực hơn so với hồi đó.

Nhưng điều đó có thể che dấu một vấn đề khác. Phần lớn lạm phát ngày nay bắt nguồn từ những điểm hạn chế cụ thể - và tình trạng bất ổn lao động trong các ngành công nghiệp chủ chốt đó có thể gây ra những tác động lớn hơn đối với giá cả. Ví dụ, một cuộc đình công bị đe dọa bởi các công nhân năng lượng của Na Uy, đã gây chấn động mới cho các thị trường khí đốt tự nhiên ở châu Âu vào đầu tháng này.

Cũng có nguy cơ đối với việc tái cân bằng các nền kinh tế. Trong đại dịch, mọi người mua nhiều hàng hóa hơn với chi phí dịch vụ như vé máy bay hoặc phòng khách sạn, gây áp lực lên chuỗi cung ứng và gây ra lạm phát. Kỳ vọng là thói quen chi tiêu sẽ trở lại bình thường, với việc người tiêu dùng háo hức đi du lịch một lần nữa. Nhưng các cuộc đình công của nhân viên tiếp viên tại Ryanair Holdings Plc, hoặc nhân viên sân bay ở Paris và London, đang làm tăng thêm tình trạng hỗn loạn du lịch có thể khiến khách du lịch nghỉ việc.

Dưới đây là tổng hợp một số điểm nóng về tình trạng bất ổn lao động đang làm ảnh hưởng nền kinh tế toàn cầu.

Công nhân đường sắt yêu cầu tăng lương

Tại Mỹ, nơi phong trào lao động suy giảm trong thời gian dài đang có dấu hiệu thức tỉnh khi các công đoàn thiết lập chỗ đứng tại các công ty như Starbucks Corp. và Amazon, một số tranh chấp lớn nhất là trong ngành giao thông vận tải. Thấp thoáng trong các chuỗi cung ứng vốn đã bị đứt đoạn của đất nước là mối đe dọa về một cuộc tấn công đường sắt có thể làm tê liệt quá trình vận chuyển hàng hóa.

Sau hai năm đàm phán không thành công với các tuyến đường sắt lớn nhất quốc gia, tháng này, Tổng thống Joe Biden đã phải lập một ủy ban khẩn cấp để giải quyết tranh chấp giữa 115.000 người lao động trong ngành đường sắt với giới chủ của họ.

Quyết định này nhằm tránh một cuộc đình công quy mô lớn của lao động ngành đường sắt, có thể gây tê liệt hoạt động vận chuyển hàng hóa. Tổ chức The United Rail Unions, đại diện cho 12 nghiệp đoàn công nhân đường sắt trên khắp nước Mỹ, yêu cầu giới chủ phải tăng lương, cải thiện điều kiện làm việc và tuyển thêm lao động. 

Hầu hết các công ty đường sắt lớn ở Mỹ đã điều chỉnh mô hình hoạt động, cắt giảm 30% nhân sự để tăng lợi nhuận. Nhưng động thái gây sức ép thêm cho lực lượng lao động ngành đường sắt hiện tại.

"Có một thị trường lao động rất chặt chẽ, điều đó đặt người lao động vào một vị trí mà họ vừa có rất nhiều bất bình vừa cảm thấy được trao quyền", phó giáo sư Eli Friedman của Đại học Cornell cho biết. Trường đã theo dõi 260 cuộc đình công và 5 cuộc bãi công ở Mỹ liên quan đến khoảng 140.000 nhân viên vào năm 2021, dẫn đến khoảng 3,27 triệu ngày đình công.

Tại Anh, các nghiệp đoàn đại diện cho hơn 40.000 lao động ngành đường sắt đang lên kế hoạch tổ chức đình công trên khắp cả nước vào ngày 27/7 tới để yêu cầu tăng lương, cải thiện điều kiện làm việc. Đây sẽ là cuộc đình công lớn nhất trong ngành đường sắt của Anh trong hơn 3 thập niên.

Canada cũng đã chứng kiến các cuộc đình công của người lao động ngành đường sắt trong những tháng qua sau khi họ không đạt được thỏa thuận với chủ về lương bổng và phúc lợi.

Ở nhiều nước khác, giới tài xế xe tải đang biểu tình phản đối chi phí nhiên liệu tăng cao. Trong tháng này, tài xế xe tải ở Peru đã tổ chức đình công trên toàn quốc. 

Tại Argentina, giới tài xế xe tải đã phong tỏa nhiều tuyến đường trong suốt mnột tuần vào tháng trước, gây ách tắc khoảng 350.000 tấn nông sản. 

Tại Nam Phi, trong một cuộc biểu tình phản đối chi phí nhiên liệu tăng kỷ lục, giới tài xế xe tải cũng phong tỏa đường xá, bao gồm một tuyến đường thương mại quan trọng kết nối với nước láng giềng Mozambique.

Công nhân cảng biển, đóng tàu nhập cuộc

Tranh chấp lao động mà các nhà theo dõi nền kinh tế Mỹ lo lắng nhất là vụ tranh chấp liên quan đến hơn 22.000 công nhân đóng tàu ở Bờ Tây. Hợp đồng của họ hết hạn vào đầu tháng 7, và Liên minh Kho vận và Đường dài Quốc tế đang đàm phán một hợp đồng mới. Cả hai bên nói rằng họ muốn tránh tình trạng ngừng trệ có thể đóng cửa các cảng xử lý gần một nửa hàng hóa nhập khẩu của Mỹ.

Trong khi đó, Cảng Oakland, nơi bận rộn thứ ba của California, đã phải đóng cửa một số cổng và nhà ga vào tuần trước - tăng thêm thời gian chờ đợi cho hàng hóa nhập khẩu - vì những người lái xe tải đã chặn lối vào để phản đối luật hợp đồng lao động có thể áp dụng 70.000 người lái xe trên đường.

Các cảng của Đức đang xáo trộn sau cuộc đình công kéo dài hai ngày vào đầu tháng này đã làm trầm trọng thêm tình trạng tắc nghẽn hàng hóa đang gây khó khăn cho việc vận chuyển và làm tổn thương nền kinh tế lớn nhất châu Âu.

Tại Hàn Quốc, ngành công nghiệp đóng tàu đã chứng kiến lượng đơn đặt hàng tăng vọt trong bối cảnh chuỗi cung ứng gặp khó khăn. Các công nhân đã biểu tình trong vài tuần tại một bến tàu của Daewoo Shipbuilding & Marine Engineering Co. ở thành phố Geoje phía nam, yêu cầu tăng lương 30% và giảm bớt khối lượng công việc của họ. Hành động này đã khiến việc sản xuất và hạ thủy ba con tàu bị trì hoãn và Tổng thống Yoon Suk Yeol đã thúc giục các bộ trưởng giải quyết. Cuối tuần này, có vẻ như một nghị quyết đã kết thúc.

Ngành năng lượng cũng chịu sức ép đình công

Phần lớn lạm phát ngày nay bắt nguồn từ những điểm hạn chế cụ thể, và tình trạng bất ổn lao động trong các ngành công nghiệp chủ chốt đó có thể gây ra những tác động lớn hơn đối với giá cả. Ví dụ, cuộc đình công đòi tăng lương của lực lượng lao động trong ngành dầu khí của Na Uy đã gây chấn động các thị trường khí đốt tự nhiên ở châu Âu vào đầu tháng này. 

Cuộc đình công chỉ kết thúc sau khi chính phủ Na Uy can thiếp với quyết định thành lập một ủy ban giải quyết tăng lương cho lực lượng lao động này. Nếu cuộc đình công leo thang, hơn một nửa lượng khí đốt xuất khẩu của Na Uy sẽ bị chặn đứng, làm trầm trọng cuộc khủng hoảng năng lượng ở châu Âu.

Tại Úc, một trong những nhà xuất khẩu khí đốt tự nhiên hóa lỏng (LNG) hàng đầu thế giới, các công nhân của nhà máy sản xuất LNG nổi của tập đoàn ở Tây Úc đã gia hạn đình công cho đến ngày 4 -8. Cuộc đình công này đã khiến việc tải hàng tại một cơ sở xuất khẩu LNG bị tạm dừng, làm trầm trọng thêm tình trạng thiếu nhiên liệu trên toàn cầu.

Các nhóm lao động tại công Công ty điện lực Eskom ( Nam Phi) đã được tăng lương sau một cuộc đình công kéo dài một tuần khiến tình trạng mất điện của nước này trở nên tồi tệ hơn.

Người lao động nắm ưu thế trên bàn thương lượng

Công việc của người lao động trong lĩnh vực vận tải, cảng biển, năng lượng rất quan trọng đối với nền kinh tế thế giới hiện nay. Và trong bối cảnh chuỗi cung ứng vẫn còn mong manh, thị trường việc làm thắt chặt, những người lao động đó nắm ưu thế trên bàn thương lượng. 

Bất kỳ sự gián đoạn hoạt động kho vận nào do tranh chấp lao động đều có thể làm tăng trầm trọng tình trạng thiếu hụt hàng hóa và giá cả tăng vọt, làm tăng rủi ro suy thoái kinh tế.

Theo Katy Fox-Hodess, một giảng viên về quan hệ lao động tại Trường Quản lý thuộc Đại học Sheffield ở Anh, điều đó đang khuyến khích công nhân trong ngành vận tải và hậu cần, liên quan đến mọi thứ từ kho hàng đến vận tải đường bộ, sẵn sàng gây áp lực với các chủ sở hữu lao động.

Fox-Hodess nói: "Các chuỗi cung ứng toàn cầu không được điều chỉnh để ứng phó với một cuộc khủng hoảng như đại dịch COVID-19, và giới chủ đã thực sự đẩy cuộc khủng hoảng đó lên lưng người lao động"

Trong khi đó, các ngân hàng trung ương lại đang lo lắng về việc người lao động được trả lương quá cao và tạo ra một vòng xoáy "tiền lương- giá cả" (một thuật ngữ kinh tế mô tả hiện tượng tăng giá do mức lương cao hơn) giống như vòng xoáy đã đẩy lạm phát tăng vọt vào những năm của thập niên 1970.

Trên thực tế, không có nhiều dấu hiệu cho thấy nguy cơ đó vì tình hình tăng lương nói chung là tụt hậu so với giá cả, một phần là do các nghiệp đoàn lao động kém quyền lực hơn so với thời đó.

Nguồn: Bloomberg/ Phụ nữ mới

Từ khóa: chuỗi cung ứng, kho vận