Cần phát triển hệ sinh thái đổi mới sáng tạo quốc gia liên kết chặt chẽ với khu vực và thế giới; phát triển các hệ sinh thái đổi mới sáng tạo trong các ngành công nghiệp, nông nghiệp và dịch vụ gắn với các chuỗi giá trị nội địa và toàn cầu, các cụm liên kết ngành… Đó là các ý kiến đưa ra tại Diễn đàn kết nối đổi mới sáng tạo Việt Nam do Bộ Khoa học – Công nghệ, Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn, UBND TPHCM phối hợp tổ chức chiều 7/12.

Bước đầu gắn kết hoạt động khoa học và công nghệ với sản xuất, kinh doanh

Phát biểu tại diễn đàn, Thứ trưởng Bộ Khoa học – Công nghệ Trần Văn Tùng cho biết, thời gian qua, cơ chế, chính sách về khoa học công nghệ và đổi mới sáng tạo đã được tập trung hoàn thiện với nhiều quy định tiến bộ, đổi mới để đưa lĩnh vực này thực sự đồng hành, thúc đẩy sự phát triển của các ngành, lĩnh vực, địa phương. Bên cạnh đó, hệ thống đổi mới sáng tạo quốc gia được hình thành và chuyển dịch theo hướng đưa doanh nghiệp trở thành trung tâm để đưa các kết quả nghiên cứu thành sản phẩm, hàng hóa phục vụ trực tiếp cho nhu cầu trong nước và xuất khẩu.

“Phong trào đổi mới sáng tạo đã được lan tỏa trong xã hội và cộng đồng doanh nghiệp; tiềm lực khoa học và công nghệ quốc gia được củng cố. Thị trường khoa học và công nghệ bước đầu gắn kết hoạt động khoa học và công nghệ với sản xuất, kinh doanh. Hệ thống các tiêu chuẩn, quy chuẩn kỹ thuật, bảo vệ và thực thi quyền sở hữu trí tuệ tiếp tục hoàn thiện dần đáp ứng yêu cầu phát triển và hội nhập quốc tế” - đồng chí Trần Văn Tùng chia sẻ.

Đại diện Bộ Khoa học – Công nghệ cũng nêu lên những con số dẫn chứng cụ thể, trong đó theo Chỉ số đổi mới toàn cầu 2022 (GII) của Tổ chức Sở hữu trí tuệ thế giới (WIPO) thì Việt Nam xếp hạng 48/132 quốc gia (năm 2021 xếp thứ 44). Năm nay, có 36 quốc gia/nền kinh tế có mức thu nhập trung bình thấp được xếp hạng (tăng 2 quốc gia so với năm 2021), Việt Nam đứng thứ 2, sau Ấn Độ (năm 2021 Việt Nam đứng thứ nhất trong 34 quốc gia/nền kinh tế). Trong khu vực Đông Nam Á, Việt Nam tiếp tục đứng thứ 4 như năm 2021 (sau Singapore, Malaysia, Thái Lan).

Tuy nhiên, đồng chí Trần Văn Tùng cũng đánh giá, so với tiềm năng phát triển của Việt Nam những kết quả trên là chưa đủ. Còn nhiều dư địa chính sách cần cải thiện, một số hạn chế như hệ thống đổi mới sáng tạo quốc gia còn non trẻ, manh mún; hệ sinh thái đổi mới sáng tạo của nước ta còn tồn tại nhiều rào cản, chưa có hành lang pháp lý cho các sản phẩm, dịch vụ mới. Nhân lực công nghệ bị thiếu hụt cả về chất lượng và số lượng. Việc ứng dụng, phát triển, đổi mới công nghệ và thương mại hóa các sản phẩm khoa học - công nghệ còn yếu; liên kết giữa các chủ thể tham gia vào đổi mới - sáng tạo còn lỏng lẻo.

Riêng ở lĩnh vực nông nghiệp, TS Nguyễn Quốc Toản, Cục trưởng Cục chế biến và phát triển thị trường nông sản (Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn) cho biết, công nghiệp chế biến nông lâm thủy sản thời gian qua đã có những bước tiến vượt bậc với trên 7.500 doanh nghiệp chế biến nông lâm thủy sản quy mô công nghiệp có gắn với xuất khẩu và hàng vạn cơ sở chế biến quy mô nhỏ, hợp tác xã, hộ gia đình; ước tính mỗi năm có khả năng chế biến, sơ chế bảo quản khoảng 120 triệu tấn nguyên liệu nông lâm thủy sản. Tuy nhiên, hạn chế hiện nay là năng lực chế biến đối với một số ngành hàng còn yếu, thiếu công suất, nhất là cao điểm của mùa vụ. Cơ sở chế biến một số ngành hàng thiết bị cũ, công nghệ lạc hậu, tiêu tốn nhiều nguyên liệu và năng lượng, năng suất thấp (như cơ sở mía đường, sắn,...) nhỏ lẻ. Tổn thất sau thu hoạch còn lớn, tùy lĩnh vực nhưng giao động từ 10 - 25%. Phương pháp bảo quản còn đơn giản, lạc hậu.

Tăng cường liên kết mạng lưới khởi nghiệp đổi mới sáng tạo

Tại diễn đàn, một số ý kiến cho rằng, là nước theo sau về công nghệ, Việt Nam cần kết hợp hài hòa, hiệu quả giữa phát triển năng lực nội sinh với tận dụng tối đa cơ hội, nguồn lực bên ngoài. Đồng thời, ưu tiên tiếp thu, hấp thụ, làm chủ và ứng dụng nhanh chóng thành tựu khoa học và công nghệ tiên tiến của thế giới, đặc biệt là chủ động, tích cực tiếp cận và khai thác triệt để những cơ hội và thành tựu của cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ tư, thay vì cố gắng thúc ép ra công nghệ mới thông qua hoạt động phát minh sáng chế.

Theo đồng chí Trần Văn Tùng, các đơn vị cần nỗ lực triển khai các nhiệm vụ, giải pháp chủ yếu đã được Chính phủ đưa ra tại Chiến lược phát triển khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo đến năm 2030. Trong đó cần phát triển hệ sinh thái đổi mới sáng tạo quốc gia liên kết chặt chẽ với khu vực và thế giới; phát triển các hệ sinh thái đổi mới sáng tạo trong các ngành công nghiệp, nông nghiệp và dịch vụ gắn với các chuỗi giá trị nội địa và toàn cầu, các cụm liên kết ngành; triển khai mạnh mẽ các nền tảng, mạng lưới đổi mới sáng tạo mở nhằm thu hút mọi nguồn lực đầu tư trong và ngoài nước tạo ra các công nghệ mới, sản phẩm mới, hình thành doanh nghiệp mới; tăng cường liên kết các mạng lưới đổi mới sáng tạo, mạng lưới khởi nghiệp đổi mới sáng tạo, các trung tâm đổi mới sáng tạo, các trung tâm nghiên cứu khoa học và phát triển công nghệ trong và ngoài nước…

Tại diễn đàn, các đại biểu đã trao đổi, thảo luận về chính sách, khả năng nghiên cứu ứng dụng, tiếp nhận công nghệ mới, đổi mới công nghệ của các doanh nghiệp và các mô hình liên kết trong nước, quốc tế về vai trò trung tâm của doanh nghiệp trong hệ thống đổi mới sáng tạo. Cùng với đó là đóng góp các ý kiến nhằm hoàn thiện cơ chế, chính sách hỗ trợ hoạt động ứng dụng, phát triển công nghệ và đổi mới sáng tạo, góp phần nâng cao năng lực sản xuất, kinh doanh, phát triển kinh tế - xã hội và bảo vệ môi trường.

Nguồn: Đảng Bộ Thành phố Hồ Chí Minh

Từ khóa: đổi mới sáng tạo, khoa học công nghệ, sản xuất kinh doanh