Liên minh châu Âu (EU) đang nỗ lực tận dụng sức mạnh thị trường của mình để đảm bảo rằng các sản phẩm gia nhập khối bền vững hơn với môi trường.

Vào tháng 5, Tổ chức Thương mại Thế giới (WTO) đã đồng ý xem xét một tranh chấp thương mại giữa Malaysia và EU. Vụ việc được Malaysia đệ trình lần đầu vào tháng 1 năm 2021, dựa trên một chỉ thị của EU cho rằng nhiên liệu sinh học sản xuất từ ​​dầu cọ sẽ không được coi là nhiên liệu xanh và do đó sẽ bị loại bỏ dần. Indonesia cũng đã khởi xướng một vụ kiện tương tự vào năm 2020 và hiện cũng đang được WTO xem xét.

Dầu cọ - đầu vào của nhiều loại sản phẩm – vốn rất phức tạp. Theo Quỹ Động vật Hoang dã Thế giới, hoạt động sản xuất dầu cọ “góp phần xóa đói giảm nghèo ở nông thôn và phát triển nông thôn” nhưng đồng thời cũng gây ra “sự tàn phá rừng nhiệt đới trên diện rộng và tổn hại đến động vật hoang dã”. Indonesia và Malaysia lần lượt là nhà sản xuất dầu cọ số một và số hai thế giới. Cùng nhau, hai nước này chiếm khoảng 84% sản lượng dầu cọ toàn cầu.

Vì vậy, không ai ngạc nhiên khi hai nước này đứng cùng nhau trên một mặt trận trong nỗ lực đảm bảo dầu cọ không bị từ chối tiếp cận các thị trường lớn. Cũng không có gì lạ khi EU – trong nỗ lực thay đổi chính sách để phù hợp hơn với nhận thức và thị hiếu mới của người tiêu dùng ở các nước có thu nhập cao hơn - tìm cách xanh hóa chuỗi cung ứng của mình và có quan điểm cứng rắn hơn chống lại các hành vi không thân thiện với môi trường.

Đây là một phần trong nỗ lực rộng lớn hơn của EU nhằm tận dụng sức mạnh thị trường của mình để đảm bảo rằng các sản phẩm gia nhập khối thương mại này bền vững hơn với môi trường. Cuối năm nay, EU có kế hoạch ban hành các quy tắc thẩm định “bắt buộc” nhằm giảm nạn phá rừng trong chuỗi cung ứng của mình, một bước tiến rõ rệt so với những quy tắc trước đây chủ yếu dựa trên tinh thần “tự nguyện”. Theo báo cáo của Euractiv, các quy tắc mới sẽ “giải quyết một loạt các chủ đề trong chuỗi cung ứng toàn cầu, từ các doanh nghiệp châu Âu đến các công ty nhỏ ở các nước đang phát triển. Quy tắc sẽ cần phải giải quyết các vi phạm nhân quyền, các vấn đề thương mại và an ninh, và chống lại các nguyên nhân gốc rễ của tình trạng nghèo đói thường dẫn đến nạn phá rừng”.

Về cơ bản, đó là một cách sử dụng khả năng tiếp cận thị trường như một động lực để buộc các phương thức kinh doanh bền vững hơn giảm xuống trong chuỗi cung ứng. Đây không phải là lần đầu tiên EU sử dụng thị trường khổng lồ của mình như một củ cà rốt để lôi kéo các đối tác thương mại Đông Nam Á cải thiện môi trường pháp lý. Năm 2007, EU đã cấm tất cả các hãng hàng không Indonesia đi vào không phận của mình do tiêu chuẩn an toàn kém. Dần dần, các nhà chức trách Indonesia đã làm việc để cải thiện hồ sơ an toàn và giám sát quy định của họ và lệnh cấm đã được dỡ bỏ hoàn toàn vào năm 2018.

Rõ ràng, Indonesia và Malaysia coi các động thái của EU đối với dầu cọ và nhiên liệu sinh học là những bước đầu tiên hướng tới lập trường cứng rắn hơn nhiều về các tiêu chuẩn môi trường có thể ảnh hưởng nghiêm trọng đến một số mặt hàng xuất khẩu lớn nhất của hai nước. Sẽ thực sự thú vị để xem WTO sẽ xử lý các vụ việc này như thế nào. Đã qua rồi thời kỳ khi mà một quốc gia có thể bảo vệ những mặt hàng xuất khẩu không thân thiện với môi trường của mình dưới lớp vỏ bọc thương mại tự do. Và những xung đột chính trị kiểu này có thể trở nên phổ biến hơn trong thời gian tới, khi các quốc gia được yêu cầu (hoặc buộc phải) hành động đi ngược lại lợi ích kinh tế của mình để giảm thiểu tác động làm biến đổi khí hậu. Các quốc gia phụ thuộc nhiều vào xuất khẩu nhiên liệu hóa thạch như Malaysia và Indonesia khó có khả năng sẽ dễ dàng từ bỏ chỉ bởi vì điều đó tốt hơn cho môi trường.

Nhưng trong trường hợp của dầu cọ, có một giải pháp khả quan hơn. Việc sản xuất dầu cọ không phải là một thảm họa môi trường. Dầu cọ không giống như than, nơi giải pháp thực sự duy nhất là giữ than dưới lòng đất. Dầu cọ có thể được sản xuất bền vững - nếu nó được quản lý cẩn thận. Thật vậy, chất thải từ các đồn điền trồng dầu cọ thực sự có thể được khí hóa để tạo ra một nguồn năng lượng tái tạo. Chính sự nhượng bộ bất hợp pháp, cho phép quá mức và không thực thi các quy định chống lại các hoạt động đốt nương làm rẫy là một trong những nguyên nhân gây ra danh tiếng xấu của dầu cọ. Và đây là những điều thực sự có thể được cải thiện, miễn là có ý chí chính trị.

Giống như quyết định của EU từ chối các hãng hàng không Indonesia gia nhập thị trường vào năm 2007, đây có thể là cơ hội để Indonesia và Malaysia nghiêm túc trong việc tạo ra và thực thi một cấu trúc quy định cho ngành có thể đáp ứng các tiêu chuẩn thực hành tốt nhất toàn cầu. Việc xác minh rằng các nhà sản xuất đang tuân thủ các quy tắc nghiêm ngặt hơn về lao động, môi trường và sử dụng đất sẽ không dễ dàng, nhưng nếu đó là những gì cần thiết để tiếp cận với người tiêu dùng châu Âu thì đó có thể sẽ trở thành động lực thúc đẩy sự cải tiến.

Nguồn: The Diplomat

Từ khoá: dầu cọ, nghiên liệu sinh học, môi trường, biến đổi khí hậu, cải tiến