Truyền thông và dư luận có xu hướng tập trung quá mức vào khía cạnh an ninh chính trị trong ASEAN. Thật vậy, khía cạnh này có vai trò vô cùng quan trọng bởi vì nếu không có hòa bình thì những nỗ lực hợp tác và xây dựng cộng đồng ASEAN sẽ không thể thực hiện.

Tuy nhiên, trước sự cạnh tranh gay gắt giữa các siêu cường quốc, ASEAN có thể tự hào khi nhận được sự quan tâm chưa từng có, nhưng cũng có thể bị tiêu tan với các chương trình nghị sự của các siêu cường quốc và đánh mất đi mục tiêu vì lợi ích cộng đồng của ASEAN.

Nói cách khác, ASEAN đang được ca ngợi là trung tâm cho các chiến lược địa chính trị của các siêu cường quốc và cường quốc, điều đó cũng có nghĩa là ASEAN đang trở thành mục tiêu trọng yếu cho các siêu cường và các đối thủ quyền lực lớn.

Có thể có quan điểm lạc quanrằng sự cạnh tranh giữa các cường quốc tạo ra sự cân bằng về mặt quyền lực, từ đó tạo nên sự ổn định và thịnh vượng trong khu vực. Nhưng câu chuyện này chỉ là phần nào thôi. Chúng ta cần nhắc nhở bản thân rằng cạnh tranh địa chính trị và sự ganh đua liên tiếp nhằm tạo ra hòa bình cho một quốc gia trong khu vực suốt những năm 1970 và 1980.

Câu chuyện này không nên bị lãng quên, và ít nhất, sẽ được lặp lại trong khu vực. Việc trở thành sân chơi cho sự cạnh tranh giữa các siêu cường và các cường quốc không phải là tốt cho toàn bộ khu vực, nếu lịch sử được lặp lại.

Đối với ASEAN, an ninh chính trị không phải là đối đầu và cạnh tranh. Và ASEAN cũng không làm như thế để đạt được an ninh chính trị.

Vì lợi ích của cộng đồng trong khu vực, ngoài việc duy trì hòa bình và an ninh khu vực, chúng ta cần thường xuyên xem xét những lợi ích cụ thể nào mà cộng đồng ASEAN mang lại cho người dân trong khu vực. Cộng đồng ASEAN có thể hỗ trợ cải thiện sinh kế của người dân trong khu vực như thế nào? Đây là lúc trụ cột kinh tế phát huy tác dụng.

Khi dịch Covid-19 vẫn còn diễn biến khó lường, sự ảm đạm trong triển vọng của nền kinh tế khi quan sát nội bộ các quốc gia về an ninh và kinh tế, và phải dùng đến phi toàn cầu hóa, hoặc tệ nhất là chủ nghĩa bảo hộ. Đảm bảo phục hồi kinh tế bền vững, phục hồi khả năng cạnh tranh sau đại dịch là một trong những ưu tiên kinh tế quan trọng của ASEAN trong thời gian tới.

Để đạt được mục tiêu đó, trong số nhiều lĩnh vực hợp tác, ba lĩnh vực chính cần được truyền thông và dư luận quan tâm mạnh mẽ hơn hết.

Thứ nhất, phục hồi thương mại. Chúng tôi không có nhiều tin tức lạc quan về nền kinh tế vào lúc này.Tuy nhiên, vào đầu năm 2022, khi Campuchia bắt đầu đảm nhiệm vai trò chủ tịch ASEAN, Hiệp định Đối tác Kinh tế Toàn diện Khu vực (RCEP) sẽ có hiệu lực. Đây là một tín hiệu tích cực trong bối cảnh tình hình kinh tế toàn cầu ảm đạm do Covid-19. Cần lưu ý rằng đàm phán RCEP đã được khởi động vào năm 2012 tại Campuchia và sẽ có hiệu lực vào năm 2022, cũng trong thời gian Campuchia đảm nhiệm vị trí chủ tịch ASEAN. Tất nhiên, đó không phải là tín hiệu cho riêng Campuchia mà cho tất cả các nước thành viên tham gia RCEP, những người tin tưởng vào chủ nghĩa đa phương và thương mại quốc tế dựa trên luật lệ. Đó là một tia sáng hy vọng nhằm chống lại chủ nghĩa bảo hộ mậu dịch khi các đối thủ địa chính trị tác động đến thương mại và các khía cạnh kinh tế của ASEAN.

Tất cả các quốc gia trong khu vực cần đảm bảo rằng các bên quan tâm và các bên liên quan nhận thức rõ ràng về những lợi ích từ RCEP mang lại, để họ có thể tối đa hóa cơ hội từ hiệp định thương mại lớn này vì lợi ích của người dân trong khu vực. Trong quá trình này, các doanh nghiệp nhỏ, vừa và nhỏ (MSME) ở địa phương và phụ nữ cũng như thanh niên khởi nghiệp nên được tạo điều kiện thuận lợi để tận dụng các lợi ích từ RCEP mang lại.

Bên cạnh đó, ASEAN cũng tiếp tục đạt được những bước tiến trong các khu vực mậu dịch tự do cộng một (FTAs).Việc đàm phán nâng cấp hiệp định thương mại tự do (FTA) giữa ASEAN, Úc và New Zealand (AANZFTA) hiện đang được triển khai, với ngày kết thúc đàm phán là tháng 09 năm 2022. Các cuộc thảo luận đang được tiến hành, để rà soát hoặc xem xét Hiệp định ASEAN - Hàn Quốc (AKFTA), Hiệp định ASEAN - Trung Quốc (ACFTA), và Hiệp định Thương mại hàng hóa ASEAN-Ấn Độ (AITIGA), nhằm tìm kiếm các lĩnh vực khả thi có thểthảo luận trong các cuộc đàm phán nâng cấp.

ASEAN cũng đang đạt được tiến bộ với các đối tác FTA mới tiềm năng. ASEAN đã đồng ý, ở cấp độ chính thức, trong một tài liệu tham khảo về tính khả thi của Hiệp định thương mại tự do ASEAN-Canada.Ngoài ra, Đặc khu hành chính Hồng Kông đã bày tỏ sự quan tâm của họ trong việc tham gia RCEP; trong khi Chile đã yêu cầu tham gia AANZFTA.

Thứ hai, về kinh tế số. Dịch Covid-19 đã nêu bật lên tầm quan trọng của kỷ nguyên kỹ thuật số trong giai đoạn bình thường mới, từ giao lưu kinh tế, các nền tảng kinh doanh, nền tảng giáo dục và thậm chí là vô số cuộc họp thông qua hội nghị trực tuyến.

Kế hoạch Tổng thể về kỹ thuật số ASEAN 2025 (ADM2025) đã được các Bộ trưởng Kỹ thuật số ASEAN thông qua vào tháng 01 năm 2021, đưa ra định hướng chiến lược để ASEAN trở thành một cộng đồng kỹ thuật số và khối kinh tế hàng đầu, được hỗ trợ bởi các dịch vụ, công nghệ và hệ sinh thái kỹ thuật số an toàn và linh hoạt. Nhận thấy cơ hội khi Hiệp định thương mại điện tử ASEAN có hiệu lực, sẽ thúc đẩy tăng trưởng kinh tế đáng kể và hội nhập kinh tế khu vực, Hội nghị Bộ trưởng Kinh tế ASEAN lần thứ 53, được tổ chức vào tháng 09 năm 2021 đã thông qua Kế hoạch làm việc để thực hiện Hiệp định thương mại điện tử ASEAN 2021–2025, chỉ rõ một cách tiếp cận hài hòa để tất cả các nước thành viên tuân thủ các cam kết trong khi điều chỉnh luật và quy định của họ với các thông lệ quốc tế tốt nhất.

Nhưng lĩnh vực này không phải là không có thách thức. Luật pháp về chính sách còn khoảng trống, đồng thời cũng có khoảng cách về cơ sở hạ tầng kỹ thuật số và hệ sinh thái hỗ trợ. Hơn nữa, khu vực này cũng không tránh khỏi những cạnh tranh địa chính trị. Công nghệ kỹ thuật số cũng là một lĩnh vực phân chia và tách biệt địa chính trị, điều này đã gây áp lực lên sự lựa chọn thị trường và tự do thị trường của các quốc gia khi các cường quốc đang vận động để loại trừ lẫn nhau, hạn chế và phân biệt đối xử về công nghệ, nền tảng và cơ sở hạ tầng hỗ trợ. Sự cạnh tranh có thể tạo ra sự phức tạp cho sự phát triển chung.

Khả năng tương tác giữa 2 hay nhiều nguồn gốc công nghệ khác nhau cần được tăng cường hơn nữa nếu các cường quốc muốn cạnh tranh lành mạnh và quan tâm đến lợi ích chung của người dùng cuối. Đánh thuế kỹ thuật số cũng là một vấn đề cần được thảo luận khi các quốc gia nhỏ và thị trường nhỏ có ít phương tiện và đòn bẩy để thực hiện.

Thứ ba, về khả năng kết nối. Không nghi ngờ gì nữa, kết nối cơ sở hạ tầng vật lý đem lại lợi ích hữu hình có thể thấy rõ được, nhất đối với người dân trong khu vực ASEAN.

Việc liên kết hệ thống giao thông và logistics đã tăng cường giao thương nội khối, kinh tế và kết nối giữa con người với nhau, cũng như nâng cao ý thức cộng đồng trong khu vực. Đây là điều khiến chúng ta tự hào khi thuộc ASEAN khi mọi người dân có thể đi di chuyển thuận tiện hơn giữa các quốc gia để kinh doanh, học hành, làm việc và giải trí.

Dưới sự chủ trì của Campuchia, Hội nghị Bộ trưởng Bộ Giao thông Vận tải ASEAN đã họp vào tháng 11 năm nay để thảo luận và đặt nền móng cho quá trình phục hồi hậu Covid-19 bằng cách tập trung vào xây dựng kết nối bền vững và linh hoạt.

ASEAN cũng đang nỗ lực khuyến khích việc thúc đẩy, phát triển và vận hành các kế hoạch Di chuyển Đô thị Bền vững (SUMP) và mô hình Trung tâm Điều hành Giao thông Đô thị (MTE) ở các quốc gia thành viên ASEAN, mặc dù Bộ trưởng Giao thông ASEAN đã ban hành Tuyên bố Phnom Penh về Di chuyển Đô thị Bền vững vào tháng 11 năm 2021.

Lợi ích này cũng giữ vững quan hệ chiến lược của ASEAN với các đối tác bên ngoài.

Ví dụ, việc đàm phán thành công Hiệp định Vận tải Hàng không Toàn diện ASEAN - EU (AE CATA) vào tháng 6 năm 2021 là một cột mốc quan trọng khác để tăng cường kết nối hàng không giữa ASEAN và Châu Âu. Ngoài ra còn có các cuộc đàm phán Thỏa thuận Dịch vụ Hàng không (ASA) đang diễn ra với Nhật Bản, New Zealand và ROK.

Với Trung Quốc, cuộc họp hoan nghênh việc thông qua dự thảo Chương trình hành động 2021-2025 trong Chiến lược sửa đổi cho Hợp tác ASEAN - Trung Quốc về giao thông vận tải. Nhật Bản cung cấp 2 thứ là báo cáo Bằng chứng của khái niệm (PoC) về Giải pháp CNTT-TT để kiểm soát phương tiện quá tải;và hướng dẫn Đánh giá Chứng nhận ASEAN - Nhật Bản về các tiêu chuẩn chuỗi cung ứng lạnh. Cuộc họp cũng hoan nghênh sáng kiến ​​mới về Sử dụng Big Data để cải thiện tính linh hoạt trong khuôn khổ Hiệp định Đối tác Giao thông vận tải ASEAN -Nhật Bản (AJTP) cho giai đoạn 2021-2022.

Như với Hoa Kỳ, chúng tôi đang nỗ lực hướng tới việc thiết lập một cuộc đối thoại chính thức về giao thông vận tải, sẽ bắt đầu ở các cấp quan chức cấp cao. Đối thoại Quan chức Giao thông Cấp cao ASEAN và Hoa Kỳ lần thứ nhất (ASEAN-U.S. STOD) sẽ được tổ chức vào năm 2022.

Trên đây chỉ là những nắm bắt nhỏ về các khía cạnh kinh tế của các nỗ lực xây dựng cộng đồng ASEAN.

Người dân ASEAN sẽ có thể hưởng lợi trực tiếp từ những nỗ lực hợp tác này thông qua các hoạt động và dự án cụ thể và mang tính thiết thực. Những bài phát biểu hay và những kế hoạch liên lục địa siêu hoành tráng mà không có các hoạt động và kinh phí cụ thể sẽ không mang lại lợi ích cụ thể cho người dân.

Cạnh tranh lành mạnh có thể mang lại lợi ích cho mọi người, nhưng cạnh tranh có thể làm gián đoạn sự phát triển và hợp tác, gây thiệt hại tới lợi ích của những người hiểu rõ ASEAN có ý nghĩa như thế nào đối với họ và đối với khu vực ASEAN.

Nguồn: Khmer Times

Từ khóa: kinh tế, ASEAN